Na czas pandemii

 

Ksiądz Jan Motyka - wspomnienie w 110. rocznicę urodzin

Kalendarium działalności ks. Jana Motyki

Ks. Jan Motyka
(1910-2006)

 17 listopada 1910 – urodził się w Kojkowicach na Zaolziu w rodzinie   Pawła Motyki i Anny zd. Szczuka

 ok. 1917 – po raz pierwszy uczestniczył w nabożeństwie w Kościele Jezusowym w Cieszynie. Nabożeństwo wywarło duży wpływ na późniejszą decyzję o poświęceniu się pracy księdza

 1930-1935 – studia na Wydziale Teologii Ewangelickiej Uniwersytetu im. J. Piłsudskiego w Warszawie

 17 listopada 1935 – ordynowany w Warszawie w kościele św. Trójcy przez Biskupa Kościoła ks. J. Burschego. Z dniem ordynacji mianowany prefektem szkół na Górnym Śląsku

 1935-1937 – wikariusz ks. Jerzego Tytza z Sosnowca oraz katecheta w Ruptawie, współredaktor tygodnika „Ewangelik Górnośląski” i autor kazań w tym periodyku

 1937 – katecheta w Pszczynie

 1937- 1939 – administrator parafii w Ruptawie i Gołkowicach (pow. Rybnik)

1940-1945 – pozbawiony urzędu duchownego ukrywał się w Lesznej Górnej, na Zaolziu i w Cieszynie

14 maja 1945 – w kościele Jezusowym w Cieszynie odprawił pierwsze powojenne nabożeństwo.

1945 – wikariusz senioralny i katecheta w Ustroniu

1945-1950 – administrator parafii ewangelickiej w Pszczynie

1950-1982 – proboszcz w Pszczynie, administrator w Studzionce

od 1956 – członek Synodu Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Polsce

1957-1980 – sekretarz Wydziału Synodalnego

13 listopada 1960 –jubileusz 25-lecia ordynacji i 50. rocznica urodzin ks. J. Motyki. W uroczystości wziął udział Biskup Kościoła, ks. A. Wantuła. Jubilat Kazanie wygłosił na tekst 2 Kor 4,5, w którym zwrócił uwagę na ważność powołania duszpasterskiego

1961 – administrator parafii w Żorach

1971 – ukazała się drukiem dogmatyka ewangelicka „Bóg i my” cz. 1

1972 – ukazała się cz. 2 „Bóg i my”

1977 – nakładem Wydawnictwa „Zwiastun” ukazało się 1. wyd. podręcznika do nauki konfirmacyjnej „Abym był Jego własnością”

16 listopada 1980 – jubileusz 70-lecia urodzin i 45-lecia ordynacji ks. J. Motyki

1983-1989 – ks. J. Motyka jako emeryt odprawił jeszcze w Pszczynie i Studzionce 60 nabożeństw

17 listopada 1985 – odbywał się jubileusz 50-lecia ordynacji i 75-lecia urodzin ks. J. Motyki z udziałem Biskupa Kościoła ks. J. Narzyńskiego. Jubilat wygłosił kazanie, w którym powiedział, że nie pracuje w Kościele z wyniosłością mowy, ale jak ap. Paweł starał się głosić  tylko Jezusa Chrystusa i to ukrzyżowanego i zmartwychwstałego.

1987 – 2. wydanie podręcznika „Abym był Jego własnością”

1991 – staraniem parafii ewangelicko-augsburskiej w Pszczynie drukiem ukazało się pierwsze wydanie postylli „Z wiary – dla wiary"

12 listopada 1995 - ks. J. Motyka obchodził 85-lecie urodzin i 60-lecie ordynacji. Sędziwy jubilat przemówił od ołtarza, dziękując za łaskę i Boże prowadzenie. Kazanie wygłosił uczeń jubilata, ks. dr H. Czembor.

19 listopada 2000 – w Ustroniu w kościele Jakuba Starszego ks. J. Motyka obchodził jubileusz  90-lecie urodzin i 65-lecie ordynacji

30 listopada 2001 – w czasie nabożeństwa głównego obywał się jubileusz 50-lecia konfirmacji rocznik 1951. Ks. J. Motyka został zaproszony do udziału, przemówił do jubilatów siedząc przed ołtarzem.

2003 – 2. wydanie postylli „Z wiary – dla wiary” w Wydawnictwie „Augustyna”

22 listopada 2003 – ks. J. Motyka został wyróżniony nagrodą Diecezji Katowickiej „Róża Lutra”. Ze względu na stan zdrowia w kilka dni później delegacja księży odwiedziła Dom Opieki „Emaus” w Dzięgielowie i wręczyła nagrodę

2004 – 2. wydanie książki „Bóg i my”, wydawca INTERFON Cieszyn

17 listopada 2005 – ks. Jan Motyka obchodził 95-lecie urodzin oraz 70. rocznicę ordynacji. Z tej okazji mieszkającego w Ewangelickim Domu Opieki „Emaus” w Dzięgielowie odwiedzili Biskup Kościoła – J. Jagucki oraz księża: J. Gross, J. Badura, P. Wowry

9 grudnia 2006 – zmarł w Dzięgielowie

13 grudnia 2006 – nabożeństwo żałobne odbyło się w Ustroniu. Trumna spoczęła w grobie rodzinnym na cmentarzu ewangelickim w Ustroniu

Publikacje książkowe

Bóg i my : wprowadzenie do dogmatyki. Cz.1, Warszawa, Wydawnictwo „Zwiastun” 1971

Bóg i my : wprowadzenie do dogmatyki. Cz.2, Warszawa, Wydawnictwo „Zwiastun” 1972

Abym był Jego własnością : podręcznik dla konfirmantów, Wydawnictwo „Zwiastun” 1977, 1987

Z  wiary - dla wiary : postylla, Pszczyna, Parafia Ewangelicko-Augsburska 1991

Z  wiary - dla wiary : postylla, Bielsko-Biała, Wydawnictwo „Augustana” 2003

Bóg i my : w kogo i w co wierzymy? Ustroń; Cieszyn, INTERFON 2004

Opracowania biograficzne - zestawienie bibliograficzne

1.          Badura Jadwiga, Błogosławiona sędziwość : Bóg obdarzył go iskierką, „Zwiastun Ewangelicki” 2000, nr 23, s. 16-17.32

2.          Badura Jan, „Dobre więzi” – ks. Jana Motyki : 1910-2006, „Ewangelik” 2007, nr 2, s. 59-63

3.          Badura Jan, Świadek wieku,  „Zwiastun Ewangelicki”  2007, nr 1, s. 21

4.          Bóg otworzył oko wieczności : pogrzeb ks. Jana Motyki, „Zwiastun Ewangelicki” 2007, nr 1, s. 20.27

5.          Jubileusz 90-lecia urodzin ks. Jana Motyki, „Gazeta Ewangelicka” 2000, nr 11, s. 10-11

6.          Kozieł Jan, 45[czterdziestopięcio-lecie] ordynacji, „Zwiastun” 1981, nr 10, s. 155

7.          Ks. T. W., „Z wiary – dla wiary” ks. Jana Motyki. „Zwiastun” 1991, nr 20, s. 284

8.          Malina Adam, Pogrzeb ks. Jana Motyki. „Zwiastun Ewangelicki”  2007, nr 1, s. 27

9.          Motyka Jan, Lata wojny, „Ewangelik Pszczyński” 1995, nr 1, s. 11-12

10.       Motyka Jan, Moja droga do teologii. Cz. 1-6, „Ewangelik Pszczyński” 1993, nr 5/6, s. 19-20; 1993, nr 7, s. 18-19; 1993, nr 8, s. 14; 1994, nr 2, s. 24-25; 1994, nr 3, s. 25-26; 1994, nr 7/8, s. 16

11.       Motyka Jan, Pierwszy rok po wojnie, „Ewangelik Pszczyński” 1995, nr 3, s. 25

12.       Niecodzienny jubileusz, „Zwiastun Ewangelicki” 2005, nr 22, s. 20

13.       85[Osiemdziesięciolecie] urodzin i 60-lecie ordynacji, „Ewangelik Pszczyński” 1995, nr 9/10, s. 27

14.       50[Pięćdziesiąt] lat pracy w Kościele, „Zwiastun” 1987, nr 3, s. 45

15.       Potrójna uroczystości Pszczynie, „Zwiastun” 1986, nr 8, s. 126

16.       Zatrzymane w kadrze : ks. Jan Motyka, „Gazeta Ewangeicka” 2000, nr 12, s. 20-21

17.       Zmarł śp. ks. Jan Motyka : Dzięgielów, 9 grudnia 2006 r., „Ewangelik”2007, nr 1, s. 11

Jesienne pejzaże

 

Komunikacja medialna w epoce Odrodzenia

 Reformacyjne druki ulotne prototypem czasopism

Reformacja jest ważnym wydarzeniem medialnym, w którym słowo drukowane jako nowy środek przekazu informacji znalazło się w centrum wydarzeń historycznych. Powszechna dostępność myśli tworzyła podstawę dyskusji i polemiki. Polski medioznawca, T. Goban-Klas uważa druk za typ „pierwszy z serii komunikowania masowego”, który pełnił rolę kluczowego przekaźnika.

 Drukowana publicystyka tworzyła kalendarium Reformacji, w którym odnotowano wydarzenia, programowe pisma. Informacji dostarczał ks. M. Luter i jego zwolennicy (szanse obozu przeciwnego były mniejsze).

Kluczowym wydarzeniem było ogłoszenie w Wittenberdze 94 tez. Wówczas po raz pierwszy odnotowano zjawisko komercji: te same drukarnie najpierw drukowały formularze odpustowe, potem tezy ks. M. Lutra. W ciągu roku od ogłoszenia, tezy doczekały się 16 wydań. Reformator dołączył do nich później Kazanie o odpuście i łasce. Wymienione fakty zapoczątkowały wspomnianą już typograficzną polemikę i dyskusje z udziałem innych autorów.

Wydarzenia te skutkowały przesłuchaniem ks. M. Lutra w Augsburgu, co następnie relacjonował sam reformator w wydawanych „Acta Augustana”. Niemiecki historyk, specjalista w dziedzinie nowożytnej historii Niemiec, Johannes Burchardt (ur. 1943) uważa, iż druki te zapoczątkowały historiografię Reformacji, a podana w nich treść przedstawiała wydarzenia Reformacji według zasad ustanowionych przez ks. M. Lutra. Przykładowo relacja z sejmu w Wormacji (1521) zawierała nie tylko tekst edyktu cesarskiego, skazującego ks. M. Lutra na wygnanie, ale również szczegółowe relacje zatytułowane Newe Zeitung vom Reichstag zu Wormbs (Nowe wiadomości z Reichstagu w Wormacji). Inne opisywały postawę Lutra w Handlungen halben, die sich vor Kayserlicher Mayestaet und vor Churfuersten und Staenden des Reiches verlaufen haben (O czynach, co się rozegrały przed cesarskim majestatem, elektorami i stanami Rzeszy).

Zdarzało się, że oficyny drukarskie nie nadążały z przedrukowywaniem tekstów reformatora. Prawie wszystkie jego dzieła: tezy, kazania, mowy, rozprawy, pouczenia, apologie najpierw ukazały się w formie druku ulotnego. Po 1519 r. zaczęto je wydawać zbiorowo (krytyczne wydanie dzieł zebrane w Weimarer Ausgabe liczy ok. 100 t.). Autorami druków ulotnych byli również wybitni teolodzy i kaznodzieje reformacyjni, jak: Urbanus Rhegius (1489-1541), Andreas Karlstadt  (1486-1541), Filip Melanchton  (1497-1560), Ulrich Zwingli (1484-1531), poeta i śpiewak – Hans Sachs (1494-1576).

Ilustrowaną publicystykę zapoczątkowały portrety reformatora powstające po 31 października 1517 roku w pracowni Lucasa Cranacha (1472-1553), tłoczone później w Bazylei, Norymberdze, Erfurcie, Augsburgu, Strasburgu, Wittenberdze, Zwickau.

Drukarstwo najprężniej rozwijało się w Niemczech, gdzie prawie wszystkie ośrodki były prowadzone przez typografów sprzyjających Reformacji. J. Burkhardt podaje, iż lata 1520-1525 to okres eksplozji druków ulotnych, rejestrujących, jak już wspomniano, wydarzenia z przebiegu Reformacji, opisywały konflikt ks. M. Lutra z U. Zwinglim, A. Karlstadtem, Thomasem Münzerem (1489-1525). W 1520 r. ks. M. Luter napisał około 900 stron druku, to jest 27 nowych tekstów, co dało 270 wydań w nakładzie pół miliona. Najpopularniejsze dzieło Do szlachty chrześcijańskiej narodu niemieckiego osiągnęło 15 wydań i nakład czterech tysięcy egzemplarzy.

Obliczenia niemieckiego badacza druków ulotnych, Johannesa Schwitalli (ur. 1944) wykazują, iż w latach 1518-1525 nakład ich osiągnął trzy miliony egzemplarzy (po 1524 zmalał). Hans-Joachim Köhler podaje, iż w latach 1501-1530 ukazało się dziesięć tysięcy wydań druków ulotnych, z czego około 20% to pisma ks. M. Lutra.

We Francji z uwagi na restrykcje wydawano niewiele druków reformacyjnych. Za drukowanie i posiadanie zakazanych książek stracono m.in. drukarza i tłumacza  Etiènne’a Doleta (1509-1546), dlatego głównymi ośrodkami produkującymi francuskie książki różnowiercze była Antwerpia i Strasburg, później również Genewa, w której przebywał założyciel Kościoła ewangelicko-reformowanego (KER), Jan Kalwin (1509-1564). Jego twórczość przyczyniła się do powstania kilku nowych gatunków, jak: komentarze do Biblii, polemiki religijne, psalmy. Na terenie Niderlandów działało sześć ośrodków drukarskich: Antwerpia, Amsterdam, Delft, Lejda, Gandawa, Zwolle, w których drukarze początkowo sprzyjali reformacji luterańskiej, później kalwińskiej. W Anglii ostra cenzura i kontrola rynku wydawniczego nie sprzyjały rozwojowi typografii, ale też nie była w stanie zapobiec przekładom pism reformatorów niemieckich na język angielski, z których część była drukowana poza granicami Anglii. Drukarstwo skupiało się w trzech ośrodkach: Londyn, Oksford, Cambridge.

Druk ulotny jako pierwszy środek masowego przekazu, popularyzowali nie tylko reformatorzy, ale służył on w równej mierze do rozpowszechniania informacji o charakterze politycznym, ekonomicznym i społecznym, co znalazło odbicie w refleksji naukowej polskiego historyka, badacza prasy niemieckiej, Andrzeja Krawczyka (ur. 1954). Podaje on, iż druki ulotne rozpoczynały się od słów „Zeitung”, „Historie”, „Relation”, „Bericht”. Najczęściej spotykanym w XVI w. określeniem było „die Zeitung” („gazeta”), zamieniane na „Nachricht” („nowina”, „wiadomość”). Kolejne druki ulotne pojawiły się w drugiej połowie XVI w. w Strasburgu, którego geograficzne położenie umożliwiało kolportaż równocześnie do kilku krajów (Niemcy, Francja, Niderlandy). W 1575 r. w oficynie Bernharda Jobina (1545-1593) powstało tłumaczenie „Reveille Matin” (1573) z opisem nocy św. Bartłomieja.

Pod koniec XVI w. nastąpiły kolejne zmiany w typograficznym przekazie. Zapotrzebowanie na informację krajową i zagraniczną spowodowało pojawienie się druków, które w zbiorowym wydaniu komasowały wiadomości podsumowujące określony okres czasu. „Messrelationes” („Relacje targowe”) kolportowano w miastach targowych dwa razy w roku – wiosną i jesienią. Cykliczność ukazywania się pozwoliła badaczom uznać je za prototyp dzisiejszej prasy informacyjnej.

Wzrastająca ilość informacji i konieczność szybkiej ich transmisji na przełomie XVI/XVII w. spowodowała, iż częstotliwość dwukrotnego w ciągu roku ukazywania się „Relacji” stała się niewystarczająca. Luterański księgarz z Augsburga, Samuel Dilbaum, w 1597 r. eksperymentalnie rozpoczął publikowanie miesięcznika zatytułowanego „Annus Christi”, znane również jako „Rorschacher Monatsblatt” od miejscowości Rorschach/n. Jeziorem Bodeńskim, w której go drukowano. „Annus Christi” przetrwał jeden rok. Współcześni prasoznawcy uznają go za prasowy sukces XVI wieku.

Kolejną formą stały się tygodniki, bazujące na „Messrelationes” i „Geschriebene Zeitungen”. Proponowana w nich różnorodność i uniwersalność treści pozwoliła im na egzystencję oraz uznanie jako pierwszych niezależnych środków komunikowania społecznego. Wydarzeń nie komentowano, jedynie zastosowane przez autora słownictwo wskazywało intencje. Brakowało daty, tekstu nie łamano na kolumny, korekta była niestaranna, a format zbliżony do książkowego. Podkreślić należy, iż polityczne i religijne konflikty I połowy XVII w. stymulowały zapotrzebowaniem na informację.

W celu podsumowania omawianego okresu, warto powołać się na niemieckiego medioznawcę W. Faulsticha, który wymienia środki przekazu medialnego, będące na usługach Reformacji; są to: kazania, list, ulotka, pismo ulotne (broszura), książka, śpiewak, teatr. Do typograficznych środków przekazu zalicza: druk ulotny (ilustrowany lub nie), plakat, pismo ulotne (broszura), drukowane prototypy prasowe (gazety ulotne), kalendarze, druki urzędowe, książki. Dowodzi to, iż słowo drukowane nigdy nie wyparło przekazu ustnego (oralnego), przeciwnie, współistniały obok siebie, konkurowały, co zapewniało im status i egzystencję w następnych wiekach. Druk wynaleziony przez J. Gutenberga i Reformacja zapoczątkowana przez ks. M. Lutra przyczyniły się do rozpowszechniania Biblii w językach narodowych. Wywarły też ogromny wpływ na dalszy rozwój prasy i dziennikarstwa.

Jadwiga Badura

 

Bibliografia:

Burchardt J., Stulecie reformacji w Niemczech (1517-1617), Warszawa 2009, s. 51-56.

Faultstich W., Medien zwischen Herrschaft und Revolte. Die Medienkultur der frühen Neuzeit 1400-1700, Göttingen 1998.

Goban-Klas T., Media i komunikowanie masowe. Teorie i analizy prasy, radia, telewizji i Internetu, Warszawa 2004,  

Krawczyk A., Prasa niemiecka, Warszawa 1992

Pirożyński J., Johannes Gutenberg i początki ery druku, Warszawa 2002.

Schröder Th., The origins of the German press. [w:] B. Dooley, S.A. Baron, The Politics of Information in Early Modern Europe, London; New York 2001, e-book (2016.01.02), http://books.google.pl/books?id=a2lCJMjLFuYC&printsec=frontcover&hl=pl#v=onepage&q&f=false.