Kazania na łamach "Zwiastuna"

Ambona w kościele
ewangelickim w Ustroniu

„Kazanie jest czynem wielce odważnym. Gdyż w chwili, gdy wstępuję na święte miejsce – czy kościół jest przepełniony, czy pusty, czy ja o tym sam myślę, czy też nie, to wszystko jest jedno – mam o jednego słuchacza więcej od tych, których się widzi, słuchacza niewidzialnego, Boga w niebie, którego ja co prawda nie widzę, ale który mnie może widzieć. Ten słuchacz słucha dokładnie, czy to, co ja mówię jest prawdą, czy jest prawdziwie w moim sercu.”

(Sören Kierkegaard)

    Podstawową formą przekazu treści konfesyjnych jest kazanie, którego celem jest proklamowanie Słowa Bożego oraz biblijne uzasadnienie nauki Kościoła ewangelickiego. Inaczej mówiąc, celem kazania jest „budzenie i formowanie wiary chrześcijańskiej, budowanie wspólnoty Kościoła, a w konsekwencji prowadzenie wiernych do zbawienia”. Według „Praktycznego słownik współczesnej polszczyzny” kazanie to „mowa na temat religijny wygłaszana przez duchownego do zgromadzonych w kościele w czasie nabożeństwa”. W nabożeństwie Kościoła ewangelickiego zajmuje ono centralne miejsce i według encyklopedii Religia PWN oznacza „głoszenie i wyjaśnianie prawd wiary oraz zasad moralności”. Jest też, jak wyjaśnia ks. prof. dr Andrzej Wantuła, „bezpośrednim poselstwem od Boga przez Słowo”.

Do kazań zalicza się wypowiedzi ustne wygłaszane z ambon kościelnych oraz drukowane w zbiorach postyll i w czasopismach luterańskich. W refleksji teologicznej ks. prof. Jerzego Gryniakowa zadaniem kazania jest niesienie pociechy ludziom diaspory, podobnie jak było w czasach pierwszych chrześcijan, konfesyjne umacnianie ich wiary, misyjne i ewangelizacyjne oddziaływanie. Duchowny podkreśla, iż ewangelickie kazanie jest biblijne, jego podstawą jest Słowo Boże zawarte w księgach Starego i Nowego Testamentu.

W „Zwiastunie” kazania zamieszczane są w cyklu tematycznym „Spotkanie ze Słowem Bożym” wprowadzonym na łamy periodyku w 1993 roku. Nie oznacza to, iż kazanie na łamach „Zwiastuna” pojawiło się w podanym roku (w 1993 r. uporządkowano treści pisma w działy (cykle), którym przydzielono konkretne treści). Kazania są formą wypowiedzi systematycznie zamieszczaną w tym periodyku od pierwszego numeru w 1946 r.

 Uwzględnienie roku kościelnego pozwala za pomocą kazań objaśnić zbawcze dzieło Boga wraz z zagadnieniami eschatologicznymi. Kazania pisane są według wyznaczonych tekstów biblijnych, tj. perykop, fragmentów księgi biblijnej przeznaczonych do odczytania i następnie objaśnienia w czasie nabożeństwa. W „Zwiastunie” perykopy kazań niedzielnych pokrywały się z datą ukazania się dwutygodnika.

Tabela 17. Zestawienie ilościowe kazań i rozważań w „Zwiastunie”

Forma	1991-2000	2001-2011
Kazania	208	33
Rozważania	86	424

Źródło: obliczenia własne

Porównując te dwa dziesięciolecia (tabela 17) zauważa się, iż w latach 1991-2000 kazania ilościowo przeważały nad rozważaniami, zaś w następnym dziesięcioleciu, tj. w latach 2001-2011, proporcje odwróciły się na korzyść rozważań. Z całą pewnością wiązało się to z wprowadzeniem zmian do redagowania „Zwiastuna Ewangelickiego”, które m.in. polegały na wprowadzeniu krótszych form wypowiedzi i na publikowaniu dwóch jednostronicowych rozważań przygotowywanych w oparciu o teksty wygłaszane przez księży na antenie Radia Katowice, Tygodnia Powszechnej Modlitwy i Jedność Chrześcijan i inne, o czym informowała adnotacja zamieszczona pod rozważaniem, np. nr 3 z 2002, s. 5.