Dziennikarze zaliczają sylwetkę do gatunku informacyjnego z elementami publicystyki. J. Fras uważa, życiorys, sylwetkę (portret) za gatunek zbliżony do notatki lub sprawozdania. Wyróżnia życiorys, który dotyczy biografii jednej osoby i ma formę sprawozdania z wydarzeń, oraz sylwetkę opierającą się na strukturze życiorysu urozmaiconego barwnymi szczegółami i dodatkowymi danymi wartościującymi, nadającymi sylwetce szczególny charakter zależny od tego, czy prezentowana osoba żyje, czy zmarła. Powyższe kryterium wykorzystała M. Wojtak do usystematyzowania gatunkowego sylwetki. Wyróżniła:
1.
Sylwetkę – wspomnienie
2. Wizerunek
osoby żyjącej:
a. sylwetka –
anons,
b. sylwetka w
formie notatki prasowej, wiadomości, artykułu publicystycznego, składnik tekstu
informacyjnego
c. sylwetka
zamknięta w formie wywiadu;
d. sylwetka w
formie biogramu.
Na
łamach „Zwiastuna” dostrzega się różne formy gatunkowe sylwetki. Z największą
częstotliwością występują w rubryce „W naszym Kościele” i dotyczy osób żyjących
oraz w rubryce „Wspomnienia”, „Z żałobnej karty”, gdzie sylwetka występuje jako
odmiana informacyjna, donoszą o czyjejś śmierci. Kolejnym przykładem
wykorzystania sylwetki jest cykl „Historia – postacie”, w którym przyjmuje
postać artykułu publicystycznego.
Sylwetka – wspomnienie i sylwetka – wizerunek osoby żyjącej to
odmiany gatunkowe, które często wkomponowywane są w teksty będące
sprawozdaniami z przebiegu uroczystości kościelnych, jak: pogrzeby, nabożeństwa
wspomnieniowe, jubileusze ordynacji, wybór biskupa, proboszcza, ordynacja na
duchownego, nominacja do nagrody, itd.
Sylwetki
wspomnieniowe przybierają formę notatki, bądź wiadomości, czasem artykułu
historycznego wzbogaconego zdjęciem osoby zmarłej, wówczas nagłówek może
przyjąć charakter:
· zawiadamiający:
W Brennej wspominano proboszcza (ks.
Erwin Mikler, ZE 2006, nr 2, s. 19-20),
W Smoleńsku zginął ks. Płk. Adam Pilch (ZE
2010, nr 8 , s. 16.1),
· komentujący:
Zawsze czuł się Polakiem (ks.
Aleksander Falzmann, ZE 2002, nr 9, s.12-13),
Pamięć o ich dziełach pozostanie (ks.
Jan Fussek, 2007, nr 24, s. 22),
Wiódł ciche i skromne życie (ks.
Paweł Kubiczek, ZE 2001, nr 23, s. 16-17),
· aluzyjny:
Po latach w swoim kościele (ks.
Juliusz Bursche, ZE 2002, nr 5, s. 20.28),
Energiczny, zdolny… wzgardzony? (ks.
Karol Serini, ZE 2005, nr 6, s. 10-11),
· metaforyczny:
Świadek wieku (ks. Jan Motyka, ZE
2007, nr 1, s. 21),
Dobry gospodarz (ks. Mieczysław
Cieślar, ZE 2010, nr 9, s. 19),
Tu ciało ma kres (ks. Franciszek
Duda, ZE 2009, nr 5, s. 21).
„Zwiastun” zawiera bogaty zbiór rozbudowanych wiadomości prasowych
zawierających sylwetki – wspomnienia informujące o obchodzonej rocznicy lub
powiadamiają o pogrzebie, np.:
Pożegnanie
Marii Karpeckiej
„W niedzielę 27 lipca 2008 r. w wieku 99 lat zmarła w Mikołowie
Maria Karpecka z d. Mrózek, wdowa po długoletnim mikołowskim proboszczu ks.
konseniorze Janie Karpeckim (1945-1978). Bez reszty oddana Kościołowi, kochała
i służyła swojej ojczyźnie oraz rodzinie. Była człowiekiem pracowitym,
skromnym, spokojnym i pobożnym”. (ZE 2008, nr 15/16, s. 39).
Zmarła tabitanka Regina Wiit
Rocznica urodzin i śmierci ks.
Waldemara Preissa
„Dnia 11
grudnia br. minęła 90. rocznica urodzin i 25. rocznica śmierci ks. Waldemara
Preissa, długoletniego
proboszcza bydgoskiej parafii ewangelickiej i pierwszego seniora diecezji
wrocławskiej”. (Zw 1999, nr 2, s. 27)
To kilku akapitowe wiadomości o charakterze informacyjnym, opisują
ceremonię pogrzebową, oceniają osobę zmarłą. Jeden akapit utrzymany jest w
konwencji życiorysu podającego dane personalne, przebieg pracy zawodowej,
dorobek życiowy, przeplatane też są wypowiedziami osób emocjonalnie lub
zawodowo związanymi ze zmarłym, czasem cytowane są fragmenty kazania
pogrzebowego. Na łamach „Zwiastuna” istniały również rubryki „Z żałobnej
karty”, „Nasi zmarli”. Wymienione rubryki
występowały w „Zwiastunie” w latach 1961-1990. Z reguły zamieszczano w
nich krótkie biogramy osób świeckich, zaangażowanych w pracy parafialnej i
ogólnokościelnej.
Sylwetka jako wizerunek osoby żyjącej w
dwutygodniku najczęściej występuje w postaci notatki prasowej, wiadomości,
artykułu lub towarzyszy innym gatunkom dziennikarskim, jak: wywiad, rozmowa.
Z uwagi na krótką formę notatki prasowe informują jedynie o osiągnięciach
znanych osób, nominacjach na stanowiska kościelne, prezentacja przebiegu pracy
zawodowej, najważniejszych osiągnięciach,
wzmiankuje o dalszych planach lub życzy sukcesu. Natomiast wiadomości w
formie publicystycznej stanowią montaż kolażowy różnych gatunków, na który
składają się typowe informacje, po czym prezentowana jest tytułowa postać, podawane
są cytaty (fragmenty wypowiedzi/oświadczeń, kazań, odpowiedzi na pytania). To kompozycyjne przerywniki. Zdarzają się
wtrącenia, zawierające kalendarium życia i działalności oraz zdjęcia
zaopatrzone podpisami. Celem tych zabiegów jest urozmaicenie sztywnych ram
kompozycyjnych wypowiedzi i nadanie jej charakteru publicystycznego, a więc
oceniającego i sugestywnego.
W latach 1990-2010 sylwetka publicystyczna w „Zwiastunie
Ewangelickim” występowała w rubrykach „Historia–postacie”, „Nasi Jubilaci”,
„Postacie historyczne”, „Historia”, „Zbliżenia”. To
rozbudowane wypowiedzi prasowe o zróżnicowanym obrazie, gdzie istotną rolę
odgrywa faktograficzna dokładność w wizerunku portretowanej osoby oraz
obrazowość. Poszczególne części oddzielają śródtytuły o brzmieniu zwracającym
uwagę czytelnika. W sylwetce publicystycznej widoczna jest minimalizacja
danych typowych dla gatunku biograficznego, zamiast usystematyzowanego
życiorysu zostaje wpleciony zbiór przekształconych i zinterpretowanych faktów,
które przez bogactwo stylistyki kreują obraz portretowanej osoby.
Przedstawiona
analiza nie wyczerpuje tematu, stanowi zachętę do bardziej wnikliwego, krytycznego
czytania „Zwiastuna Ewangelickiego”
Bibliografia:
Fras J., Dziennikarski
warsztat językowy. Wrocław 2005
Wojtak M., Analiza gatunków prasowych. Lublin 2010
Wojtak M., Gatunki prasowe. Lublin 2004
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz