Klimoszowie z Torunia

Wspomnienie w 70. rocznicę śmierci

Paweł Klimosz
(1879-1953)

         Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę pochodzący ze Śląska Cieszyńskiego, Maria i Paweł Klimoszowie opuścili swoje rodzinne strony i udali się na północ Polski. Z tym regionem przyszło im związać się na całe życie. W następnych latach już tylko okazjonalnie, rodzinnie pojawiali się na Śląsku Cieszyńskim. Po śmierci w 1953 roku swojego męża Pawła Klimosza ciocia Marysia, jak o niej mówiliśmy, już nigdy na Śląsk nie przyjechała. Do dnia dzisiejszego zachowało się tylko kilka jej listów i kartek pocztowych pisanych do mojej Babci, Anny Marszałek. Korespondowała z Babcią do końca swojego życia. Pamiętam, że dłuższe przerwy w korespondencji wywoływały u Babci niepokój, jeszcze dziś brzmią mi w uszach jej pytania retoryczne: „co z Marysią, dlaczego nie odpisuje”. W 1966 roku miałam okazję poznać Ciocię Marysię. Tamtego lata byliśmy na wczasach w Jastrzębiej Górze. W drodze powrotnej jadąc naszą Syrenką, rodzice postanowili zatrzymać się w Toruniu i odwiedzić ciocię.

***

W bieżącym roku przypada 70. rocznica śmierci Pawła Klimosza. Chcę przypomnieć sylwetkę tego, który w okresie międzywojennym wraz z wieloma Cieszyniakami przybył do Działdowa, by na tym terenie podjąć  działalność na rzecz ruchu niepodległościowego i społeczno-oświatowego. W chwili przybycia na Mazury w jesieni 1920 roku miał 41 lat i prawie dwudziestoletni staż pracy pedagogicznej na Śląsku Cieszyńskim. Zacznijmy jednak od początku…

Paweł Klimosz i Władysław Marszałek

     Paweł Klimosz urodził się 18 maja 1879 roku w Ropicy na Zaolziu w rodzinie Jerzego Klimosza i Anny z Cymorków. W 1899 roku ukończył seminarium nauczycielskie. Dyplom nauczyciela szkół wydziałowych uzyskał w 1907 roku. Permanentnie dokształcał się. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę zapisał się na kurs polonistyczny na Uniwersytecie Jagiellońskim, który ukończył z wynikiem pozytywnym. Następnie, będąc już na północy Polski w Toruniu, ukończył kolejny kurs, tym razem – administracji szkolnej. W jesieni 1920 roku przybył do Działdowa, by tam zorganizować kurs dla polskiej kadry pedagogicznej, który rozpoczął się w październiku 1920 roku a zakończył w styczniu 1921 roku. Już w lutym 1921 roku przed Klimoszem zarysowały się nowe zadania – mianowano go inspektorem szkolnym z siedzibą w Działdowie. W „Słowniku biograficznym…” odnotowano, iż Klimosz „położył duże zasługi w dziedzinie organizacji i polonizacji szkolnictwa na terenie Działdowszczyzny. Jednocześnie brał czynny udział  w życiu społeczno-oświatowym i religijnym ewangelików polskich”.

Maria Klimosz, żona Pawła Klimosza
(1886-1973)

    W latach 1921-1932 Paweł Klimosz pełnił funkcję sekretarza Towarzystwa Przyjaciół Mazur. Jako ewangelikowi nie były mu obojętne losy miejscowej polskiej parafii ewangelickiej, której stał się aktywnym członkiem. W 1923 roku został wybrany na prezesa Rady Kościelnej. Ponadto, od 1927 roku piastował funkcję prezesa Rady Nadzorczej Towarzystwa Szkoły Rzemieślniczej, był też członkiem komitetu powiatowego Towarzystwa Czytelni Ludowych. Należał do współzałożycieli Muzeum Mazur, działał w Związku Obrony Kresów Zachodnich. W czerwcu 1932 roku przeszedł na zasłużoną emeryturę i wówczas przeprowadził się do Torunia, gdzie również był mocno związanych w parafią ewangelicką. Uczył dzieci lekcji religii i pracował w Szkółce Niedzielnej.

W czasie drugiej wojny światowej gestapo trzykrotnie go aresztowało, w końcu w 1940 roku został osadzony w obozie koncentracyjnym w Oranienburgu, następnie w Dachau. Po wojnie, ze względu na stan zdrowia, jego działalność zawęziła się do pracy na rzecz Kościoła Ewangelickiego, m.in. został kuratorem diecezjalnym  pomorsko-wielkopolskiej diecezji Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego.

       Działalność Pawła Klimosza została doceniona, został m.in. odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi. Zmarł 9 grudnia 1953 w Toruniu w wieku 73 lat.Z małżeństwa Pawła Klimosza i Marii z Marszałków urodziło się troje dzieci: Wanda, Neli, i Stach. Maria Klimosz zd. Marszałek była siostrą mojego Dziadka Władysława Marszałka

Źródło: T. Oracki, Słownik biograficzny Warmii, Mazur i Powiśla XIX i XX w., Warszawa 1983, s. 159-160.

Kartki świąteczne wykonane przez Marię Klimosz, nauczycielkę robót ręcznych w okresie międzywojennym