Terminy „prasa” i „czasopismo” w polskich encyklopediach i słownikach XIX i XX wieku

 Słowniki naukowe i popularnonaukowe. Cz. 3  

 W latach 70. XX w. ukazały się pierwsze encyklopedie specjalistyczne dotyczące książki i prasy, jak: „Encyklopedia wiedzy o książce” (EWoK) i „Encyklopedia wiedzy o prasie"[1], które ze względu na reprezentowane dziedziny i przeznaczenie czytelnicze obligatoryjnie obejmują terminy będące przedmiotem refleksji. EWoK została wydana w 1971 r. przez Ossolineum we Wrocławiu w nakładzie 30000 egzemplarzy. W 6000 haseł rzeczowych, biograficznych, geograficznych, topograficznych i odsyłaczowych podano całokształt wiedzy z zakresu księgoznawstwa światowego z uwzględnieniem spraw polskich oraz dziedzin pokrewnych, w tym również zagadnienia wydawnicze i czasopiśmiennictwo.

„Encyklopedia wiedzy o prasie” wydana w 1976 r. przez Ossolineum we Wrocławiu w nakładzie 16000 egzemplarzy, zawiera 2000 haseł definicyjnych i problemowych, pełni rolę słownika terminologicznego i encyklopedii przedstawiającej proces komunikowania za pomocą prasy drukowanej oraz rejestruje stan wiedzy prasoznawczej.

Podobnie, jak w encyklopediach ogólnych, tak w wymienionych, hasła potraktowano odrębnie, przy czym EWoK stosuje odsyłacz do „czasopiśmiennictwa”[2], które obok lakonicznej definicji: „ogół zagadnień dotyczących prasy i jej dziejów”[3] podaje zarys historii prasy od starożytności do początku XX wieku w Europie i od XVI w. do lat 50. XX stulecia w Polsce. Dla porównania Encyklopedia wiedzy o prasie wyjaśnia termin „czasopiśmiennictwo”, jako „czasopismo głównie o charakterze naukowym”[4], co jest zgodne z programem pozytywistycznym reprezentowanym przez bibliografa, krytyka i historyka literatury, profesora Uniwersytetu we Lwowie – Piotra Chmielowskiego[5] i oznaczało synonim „prasy”[6]. Ta sama encyklopedia podaje bibliograficzno-statystyczne ujęcie terminu „czasopismo” jako „każdy periodyk ogólnoinformacyjny ukazujący się nie częściej niż raz w tygodniu”[7].

Według EWoK „prasa” to „ogół druków periodycznych w postaci pism codziennych (gazet) i czasopism (tygodników, dwutygodników, miesięczników, kwartalników, półroczników, roczników) wychodzących w danym kraju i danym czasie oraz – w szerszym rozumieniu – w zespole krajów (prasa zachodnioeuropejska, prasa światowa) z wyłączeniem druków jednorazowych”[8].

Paweł Dubiel, dziennikarz i wieloletni redaktor naczelny „Zeszytów Prasoznawczych”, jest autorem hasła „prasa” w „Encyklopedii wiedzy o prasie”. Autor występujący pod inicjałami „P.D.”, opracowując hasło, jak wynika z bibliografii załącznikowej, wykorzystał m.in. „Wielką encyklopedię powszechną PWN”[9], dlatego podana definicja ma podobne brzmienie: „ogół wydawnictw drukowanych periodycznie i rozpowszechnianych publicznie (tj. gazet i czasopism), odzwierciedlających wszechstronnie rzeczywistość, zwłaszcza aktualne procesy i zdarzenia polityczne, społeczne, gospodarcze, naukowe, kulturalne i in.”[10]. W dalszej części wymienia cechy prasy charakterystyczne dla środków komunikowania masowego, których wyjaśnieniem zajmuje się odrębne hasło. P. Dubiel wyjaśnia, że do momentu powstania radiofonii i telewizji w XX w. pojęcie „prasa” stanowiło jednolity środek masowego informowania.

Normatywne ujęcie hasła „prasa” podane w drugiej części opracował Bogdan Michalski (inicjały B.M.), współtwórca prawa prasowego w stanie wojennym. W refleksji autora „prasa to drukowane pisma periodyczne wychodzące w określonych, nie dłuższych niż rok, interwałach czasowych, wydawane w nieograniczonym czasowo zamiarze wydawniczym, nietworzące zamkniętej całości, publikowane w celu informowania lub oddziaływania na odbiorców, dostępne dla z góry nieograniczonej liczby osób, ukazujące się pod tym samym tytułem z bieżącą numeracją i datą, oznaczonym miejscem wydania, redaktorem (-ami) i ceną, stanowiące z reguły dzieło zbiorowe”[11]. Podane w „Encyklopedii wiedzy o prasie” dwa wyjaśnienia: ogólne i normatywne, posiadają konotację typową dla okresu socrealizmu widoczną w sposobie formułowania ówczesnej terminologii, w której za podstawę przyjęto sumę przepisów regulujących działalność wydawniczą.

Wśród branżowych wydawnictw informacyjnych na uwagę zasługuje „Popularna encyklopedia mass mediów”[12], „Media. Leksykon PWN”[13] oraz „Podręczny słownik bibliotekarza”[14], które ze względu na reprezentowaną dziedzinę wiedzy zawierają omawiane hasła (definicje podano w stosownych przypisach), co ciekawe najnowsza publikacja z 2011 r. nawiązuje do Encyklopedii wiedzy o prasie z 1976 roku.

Popularna encyklopedia mass mediów  definiuje „czasopismo” jako „typ prasy nie posiadający cech gazety, tzn. jej aktualności i uniwersalności treści”; zaś „prasa drukowana” to „ogół wydawnictw drukowanych periodycznie i rozpowszechnianych w sieci publicznej”.

„Media. Leksykon PWN” podaje, że „czasopismo, wydawnictwo ciągłe ukazujące się nie częściej niż dwa razy w tygodniu, odznaczające się różnorodnością treści i autorów w obrębie zeszytów oraz w kolejnych zeszytach”; „prasa, wszelkie publikacje periodyczne ukazujące się nie rzadziej niż raz do roku”

„Podręczny słownik bibliotekarza” wyjaśnia, że „czasopismo, wydawnictwo periodyczne o ograniczonej częściowo aktualności i uniwersalności (różnorodność zaśwartości i współautorów), ukazujące się w określonych odstępach czasu (nie częściej niż raz w tygodniu, w przeciwieństwie do gazety)”; „prasa, ogół wydawnictw periodycznych w postaci pism codziennych (gazet) i czasopism (tygodników, dwutygodników, miesięczników, kwartalników, roczników), wychodzących w danym kraju i danym czasie, rozpowszechnianych publicznie i odzwierciedlających wszechstronnie rzeczywistość (zwłaszcza aktualne procesy społeczne, polityczne, gospodarcze i kulturalne)”.

Przegląd wskazanej terminologii uzupełniają definicje sformułowane przez ks. Stanisława Pamułę (ur. 1940) [15], W. Pisarka[16], Wiesława Sonczyka [17]:

 „prasa stanowi ogół druków periodycznych wydawanych i rozpowszechnianych pod określonym tytułem, z bieżącą numeracją, odzwierciedlających wszechstronnie rzeczywistość gospodarczą, społeczną, polityczną, kulturalną, religijną i in.” (Ks. S. Pamuła),

przez prasę należy rozumieć „periodyki realizujące bez istotnych ograniczeń kryterium aktualności i uniwersalności treści, w praktyce nie określające adresu odbiorcy, realizujące cele informacji ogólnej – o wydarzeniach aktualnych, interesujących możliwie najszerszy ogół publiczności” (W. Pisarek)

prasa to „ogół zespołowo redagowanych druków periodycznych wydawanych nie rzadziej niż raz na kwartał pod wspólnym tytułem i z numeracją bieżącą w celu kształtowania postaw społecznych, za pomocą informowania o faktach i komentowania ich, a charakteryzujących się znaczną aktualnością treści, wszechstronnością tematyki, publiczną dostępnością oraz anonimowością i różnorodnością odbiorców” (W. Pisarek).

W. Sonczyk, badacz polskiego systemu medialnego stwierdza krótko, iż prasa to „ogół dzienników i czasopism ukazujących się na terenie kraju”

Podsumowując, wszystkie przytoczone definicje wyrażeń „prasa” i „czasopismo” posiadają wspólne cechy, przy czym pierwsze spełnia rolę nadrzędną wobec drugiego zawężającego się do pism emitowanych z częstotliwością mniejszą niż kilka razy w tygodniu. Termin „prasa” jest więc uogólnieniem, na które składa się ogół gazet i czasopism rozpowszechnianych publicznie, przy czym pierwsze (gazety) są drukami bardziej ulotnymi, rzadziej gromadzonymi, natomiast drugie (czasopisma) często bywają przechowywane i kompletowane w postaci oprawionych roczników. Wszystkie ukazują się cyklicznie, drukiem, są wynikiem pracy dziennikarzy i niedziennikarzy oraz redaktorów. Posiadają różną częstotliwość, zasięg terytorialny, zawartość, adresata.

---

[1] Encyklopedia wiedzy o prasie, J. Maślanka (red.), Wrocław 1976, s. 6-12.

[2] Encyklopedia wiedzy o książce [EWoK], Wrocław 1971, szp. 452-459.

[3] Tamże, szp. 452.

[4] Encyklopedia wiedzy o prasie…, dz. cyt., s. 60.

[5] H. Markiewicz, Chmielowski Piotr, [w:] Literatura polski :przewodnik encyklopedyczny, Warszawa 1984, t. 1, s. 137-138.

[6] Czasopiśmiennictwo, [w:] Encyklopedia wiedzy o prasie…, dz. cyt., s. 60.

[7] Tamże, s. 60.

[8] Prasa, EWoK, szp. 1970.

[9] T. Butkiewicz, Z. Słomkowski, Prasa…, dz. cyt., s. 392-393.

[10] P.D., Prasa, [w:] Encyklopedia wiedzy o prasie…, dz. cyt., s. 168.

[11] B.M., Prasa, [w:] Tamże, s. 169.

[12] Popularna encyklopedia mass mediów…, dz. cyt., s. 86.426.

[13] Media, s. 43.159.

[xiv] Podręczny słownik bibliotekarza, G. Czapnik, Z. Gruszka (oprac.), Warszawa 2011, s. 57.271.

[15] S. Pamuła, Słownik komunikacji społecznej, Częstochowa 1997, s. 195.

[16] Słownik terminologii medialnej, W. Pisarek (red.), Kraków 2006

[17] W. Sonczyk, Media w Polsce, Warszawa 1999, s. 8.

Naczynia gliniane

 

Terminy „prasa” i „czasopismo” w polskich encyklopediach i słownikach XIX i XX wieku

Cz. 2: Encyklopedie ogólne.

1. Encyklopedia Samuela Orgelbranda

Samuel Orgelbrand w latach 1859-1868 przy udziale ówczesnego polskiego środowiska naukowego wydał 28-tomową encyklopedię o nowoczesnym charakterze i ogromnym znaczeniu dla kultury narodowej. F.M. Sobieszczański w „Encyklopedii Powszechnej Orgelbranda” redagował dział geografii, archeologii i bibliografii pisarzy polskich. Był on redaktorem „Kalendarza” wydawanego przez Obserwatorium Astronomiczne w Warszawie, należał do komitetu redakcyjnego „Tygodnika Ilustrowanego”. W latach 1861-1863 pełnił funkcję redaktora „Dziennika Powszechnego” oraz prezesa Komitetu Cenzorskiego. Hasło „prassa” wyjaśnia on następująco: „Od narzędzia najwięcej czynnego przy rozpowszechnieniu dzieł piśmienniczych za pomocą druku, to jest prassy drukarskiej, nazwano przenośnie skutek, wpływ i doniosłość tegoż rozpowszechnienia, ogólny zbiór pism drukiem ogłoszonych, a nadto ruch umysłowy z tych pism pochodzący i wynikający, powszechnem mianem prassy”[1]. Zastosowanie według autora metafory nadaje wyrażeniu wykorzystywanemu do tej pory do określenia maszyny drukarskiej nowego znaczenia, pozwala w dalszej części opisu ogłosić nową definicję: „wyrażenie to służy do oznaczenia tej części literatury, która najwięcej zajmuje umysły, podając powszechnemu uznaniu wiadomości o bieżących wypadkach i czynach w świecie politycznym a także naukowym, o dziełach i przedsięwzięciach osób i instytucyj wpływających na losy narodów i społeczeństwa; a objaśniając ich dążności oraz okoliczności powodujące ich postępowanie, kieruje poniekąd sądem publiczności i wywiera nieograniczony wpływ na opinię powszechną”[2]. Encyklopedia Olgerbranda podała nowy kontekst znaczeniowy wyrażenia powstałego na bazie dotychczasowych znaczeń. Przykład ten uwidacznia semantyczną plastyczność języka polskiego, która w zależności od zmieniającej się sytuacji pozwala na wykorzystanie istniejących już słów do nowych potrzeb. Nowe zjawiska społeczne, w tym wypadku intensywny rozwój czasopiśmiennictwa, spowodował konieczność poszukiwania nowych rozwiązań językowych, nadając od tego momentu słowu „prassa” nowe znaczenie, którego pisownia z biegiem czasu uległa modyfikacji (obecnie: prasa).

Często używanymi od połowy XIX w. w polskim nazewnictwie prasowym synonimami były wyrazy: pisma czasowe, periodyk, literatura czasowa. Jednak najtrwalszą formą okazało się wyrażenie „czasopismo”[3].

2. „Wielka ilustrowana encyklopedia powszechna Wydawnictwa Gutenberga”

ogłoszona drukiem w I połowie XX stulecia hasło „prasa” wyjaśnia jako „ogół drukiem wyrażanych myśli i poglądów, zwłaszcza tyczących się spraw publicznych”[4]. Krótką definicję hasła uzupełniają dane historyczne odnoszące się do cenzury prasowej w poszczególnych krajach, odsyłacz kieruje do hasła „czasopisma”, które stanowi merytoryczne i historyczne uzupełnienie poprzedniej definicji: „druki periodyczne stale i w regularnych odstępach czasu informują o najważniejszych wydarzeniach na polu polityki, ekonomii, życia religijnego, nauki, literatury, sztuki, sportu, mody itp”[5], co należy uznać za wyjaśnienie skrótowe i ogólne.

3. Aktualizacja encyklopedii Wydawnictwa Gutenberga - 11 tomów. 

Po zakończeniu wydawania reprintu encyklopedii Gutenberga w 1998 roku Wydawnictwo Kurpisz w Poznaniu rozpoczęło druk aktualizacji, której tom 11. w całości odnosi do mediów. Autor hasła „prasa drukowana” Józef Skrzypczak podaje następującą opisową definicję: „ogół wydawnictw drukowanych periodycznie i rozpowszechnianych publicznie (gazet, czasopism); obok radia oraz telewizji stanowi składnik mediów w szerokim znaczeniu; cechy prasy drukowanej to: periodyczność, publiczne rozpowszech-nianie, aktualność i wszechstronność treści, nieograniczona możliwość przeka-zania informacji oraz bezpośrednie przystosowanie do trwałego przechowywania pojedynczych egzemplarzy”[6]. Podobnie brzmiącą definicję można znaleźć w „Popularnej encyklopedii mass mediów” z 1999 roku[7].

4. „Wielką powszechną encyklopedię PWN”(1962-1970) - 13 tomów.

W latach 1962-1968 Wydawnictwo PWN wydało 13-tomową „Wielką powszechną encyklopedię PWN”, która zawierała obszerne, przeglądowe opracowania haseł, odsyłających do licznych haseł szczegółowych i słownikowych. Podana tam definicja terminu „prasa” w opracowaniu Tadeusza Butkiewicza i Zygmunta Słodkowskiego wyjaśnia, iż jest to „ogół druków periodycznych, tj. gazet codziennych i czasopism (zwłaszcza tygodników) głównie tych, które zajmują się wydarzeniami i problemami życia politycznego, społecznego, kulturalnego, gospodarczego”[8]. Autorzy odsyłają również do terminów w nazewnictwie prasoznawczym rzadziej wówczas stosowanych, jak: „gazeta codzienna” i „czasopismo”. Następnie przechodzą do omówienia historycznego począwszy od wynalezienia druku w XV do XX stulecia w krajach europejskich, pomijając Polskę (historię polskiej prasy dołączono do hasła ogólnego „Polska”)[9].

5. „Wielkiej encyklopedii PWN” (2001-2005) - 30 tomów + suplement

Prasoznawca i zarazem historyk specjalizujący się w najnowszej historii prasy polskiej, Rafał Habielski (ur. 1957) jest autorem hasła „prasa” w „Wielkiej encyklopedii PWN” wydawanej co dwa miesiące przez Wydawnictwo PWN w latach 2001-2005. Edycja składa się z trzydziestu tomów, która podają aktualny stan wiedzy z zakresu wszystkich dziedzin wiedzy, w tym również prasoznawstwa. Uważana za największą pod względem liczby haseł polską encyklopedię powszechną wydaną po 1945 r. Wyprzedziła pod tym względem „Wielką Encyklopedię Powszechną PWN” z lat 1962-1970.

Hasło „prasa” składa się z części terminologicznej, w której autor podaje opisową definicję o nowym brzmieniu: „ogół druków o charakterze informacyjnym i regularnej częstotliwości ukazywania się, obejmujący wszystkie rodzaje periodyków, tj. dzienniki, gazety, tygodniki, miesięczniki, kwartalniki, półroczniaki, roczniki”[10]. Wymienione zostają też kryteria wyodrębniające poszczególne gatunki prasy. Mowa o: kryterium częstotliwości ukazywania się, jakości, nakładzie, zasięgu, wydawcy, właścicielu, światopoglądzie, tematyce, adresacie i funkcji społecznej. Część historyczna na tle przemian epokowych przedstawia ogólną syntezę prasy europejskiej i światowej. W powyższej encyklopedii figuruje również krótkie wyjaśnienie hasła „czasopismo” w brzmieniu: „wydawnictwo ciągłe, ukazujące się nie częściej niż dwa razy w tygodniu, odznaczające się różnorodnością treści i autorów w obrębie zeszytu oraz w kolejnych zeszytach”[11].

---

[1] Prassa i prawodawstwo prassowe, [w:] Encyklopedyja powszechna (Polk.-Realne szkoły i nauki.), t. 21, Warszawa, nakład, druk i własność S. Olgerbranda, 1865, reprint Warszawa 1984, s. 515.

[2] Tamże, s. 515.

[3] W. Pisarek, Słownik terminologii medialnej, pod red. W. Pisarka, Warszawa 2006, s. 25-26.

[4] Prasa, [w:] Wielka ilustrowana encyklopedia powszechna Wydawnictwa „Gutenberga”, t. 14, Kraków, reprint: Warszawa 1995, s. 98.

[5] Czasopisma, [w:] Wielka ilustrowana encyklopedia…, dz. cyt., t. 3, s. 216.

[6] Prasa drukowana, [w:] Aktualizacje encyklopedyczne, Poznań Wydawnictwo Kurpisz, t. 11, s. 199.

[7] Prasa drukowana, [w:], Popularna encyklopedia mass mediów, J. Skrzypczak (red.), Poznań 1999,
s. 426-427.

[8] T. Butkiewicz, Z. Słomkowski, Prasa, [w:] Wielka encyklopedia powszechna PWN, B. Suchodolski (red.), Warszawa 1967, t. 9, s. 392.

[9] Z. Słomkowski, Polska – prasa, [w: Wielka encyklopedia powszechna PWN, B. Suchodolski (red.), Warszawa 1967] Wielka encyklopedia powszechna PWN, B. Suchodolski (red.), Warszawa 1967, t. 9, s. 218-224.

[10] R. Habielski, Prasa, [w:] Wielka encyklopedia PWN, J. Wojnowski (red.), Warszawa 2004, t. 22, s. 234-235.

[11] Czasopismo, [w:] Wielka encyklopedia PWN, J. Wojnowski (red.), t. 6, Warszawa 2002, s. 327.

„Motyl”

„A dwaj poeci, patrząc

jak motyl skrzydła rozchyla,

bardzo cichutkim szeptem

szepnęli do motyla:

– Gdyby nie było motyli,

my byśmy cię wymyślili”.

Wanda Chotomska

 

Terminy „prasa” i „czasopismo” w polskich encyklopediach i słownikach XIX i XX wieku

    Poniżej zostanie zaprezentuję analizę źródeł słownikowych i encyklopedycznych pod kątem występowania terminów „prasa” i „czasopismo” oraz sposobu ich definiowania w XIX i XX wieku. Wybrane przykłady przedstawią stan wiedzy przy założeniu, iż opracowania te są odbiciem panującej sytuacji historycznej i terminologii danego okresu. Wskazana zostanie też etymologia wyrażeń, różnice i zmiany semantyczne występujące w obrębie języka polskiego na przestrzeni dwóch stuleci. Bazę uzupełniająca tworzyć będą cytaty z zastosowaniem oryginalnej pisowni. Zaznaczyć należy, że jest to skrót większego opracowania.

Do analizy wykorzystałam cztery typy polskich wydawnictw informacyjnych:
(1) słowniki języka polskiego,
(2) ogólnotematyczne encyklopedie XIX i XX wieku,
(3) leksykony i słowniki specjalistyczne z zakresu bibliotekoznawstwa, mediów,
(4) inne źródła, w których autorzy podejmowali kwestię terminologiczną.

Analizę terminologiczną rozpoczną ogólne refleksje, których podstawą są słowniki języka polskiego, łacińskiego i pokrewnych, pozostałe części w kolejności chronologicznej uwzględnią encyklopedie i słowniki popularnonaukowe, publikacje naukowe.

1. Słowniki językoznawcze i literaturoznawcze

Etymologia wyrazu „prasa” wywodzi się z języka łacińskiego -presso, -are, oznaczającego „uciskać”, „przygniatać”, „tłoczyć”, co nawiązuje do „produkcji czegoś”. Termin ten posiada odpowiedniki w różnych językach: w języku angielskim: the Press; francuskim: la presse; niemieckim: die Presse. Przykładowo „Słownik polsko-niemiecki” podaje dwa znaczenia wyrazu Presse: 1. techniczne: Pressmaschine (prasa); Druckerpresse (prasa drukarska); 2. ogół czasopism: Presse, np. Tagespresse (prasa codzienna), Boulvardpresse, Schmutzpresse (-brukowa), Spostpresse (-sportowa), ausländische Presse (-zagraniczna) itd.

Po raz pierwszy termin „prasa” pojawił się w słowniku języka polskiego w połowie XIX wieku. Był to „Słownik języka polskiego” Samuela Bogusława Lindego (1771-1847), będącego leksykografem, językoznawcą i bibliotekarzem. W latach 1807-1814 nakładem Drukarni Pijarskiej w Warszawie wydał on pierwszą edycję składającą się z sześciu tomów i zawierającą 60 tysięcy haseł (2. edycja przypada na lata 1854-1860 sygnowana przez Zakład Narodowy im. Ossolińskich we Lwowie). Hasła do słownika czerpał Linde z druków XVI-XVIII wieku, ilustrował je licznymi cytatami, podawał odpowiedniki haseł w językach słowiańskich. Słownik ma charakter historyczny, a nie normatywny, ukazuje stan polszczyzny na początku XIX w.

Linde słowo „prasa” tłumaczy jako „tłoczarnia”, podając trzy zastosowania:
(1) „narzędzie   z tablic i szrub złożone, do wygniecienia soku z jagód”,
(2) „prasa drukarska, która składa się z balek, ścian, szruby z drągiem,   panewki, tygla, wózka, korby, fundamentu, ramy, dekla, i ramki do zamykania arkusza na klamkę”,
(3) „prasa, cisk, ucisk, ciżba, tłok”.
Zamieszcza liczne cytowania z literatury oraz odpowiedniki w językach obcych.

W wspomnianym słowniku funkcjonuje również hasło „czasopistwo, czasopismo”, w znaczeniu „chronologia”, „era, od której się rachuje”, „epoka czasopismowa”. Można wnioskować, że na początku XIX w. pojęcie „prasa” funkcjonowało tylko w znaczeniu urządzenia do wywierania nacisku na jakiś materiał, np. owoce, nasiona, blachę, papier, a słowo „czasopismo” odnosiło się do chronologii czasu, a nie do druku periodycznego zwanego obecnie czasopismem. Dopiero w momencie rozpoczęcia poszukiwań określenia dla masowo produkowanych gazet i czasopism wyrażeniu „prasa” dodano kolejne znaczenie.

Wyrażenia będące przedmiotem prowadzonej analizy definiowane są również we współcześnie ukazujących się wydawnictwach informacyjnych z zakresu językoznawstwa i literaturoznawstwa. „Słownik terminów literackich” objaśnia „czasopismo” jako „wydawnictwo ciągłe, ukazujące się w regularnych odstępach czasu, pod tym samym tytułem, datowane i numerowane”. W ujęciu bibliotekarskim do czasopism zaliczano wszystkie periodyki od dziennika do rocznika, natomiast dla potrzeb bibliograficznych i działalności wydawniczej dokonano podziału na prasę codzienną (dzienniki) i periodyki o dłuższej częstotliwości (tygodnik, dwutygodnik, miesięcznik, dwumiesięcznik, kwartalnik).

Według „Słownika języka polskiego” Witolda Doroszewskiego wyrażenia „prasa” i „czasopismo” zmontowano z krótkich wyjaśnień, które kolejno podają, iż prasa to „ogół czasopism, szczególnie wychodzących w danym czasie w danym kraju, a „czasopismo to pismo, publikacja wydawana okresowo, w stałych terminach”.

Doroszewski zaznacza, iż po raz pierwszy hasła zarejestrowano w słowniku Lindego. Skrót // L umieszczony na końcu materiału dokumentacyjnego oznacza, że wyraz hasłowy został zarejestrowany w słowniku Lindego. Porównując powyższe dodatkowe informacje z analogicznymi w „Słowniku wyrazów obcych” pod redakcją Ireny Kamińskiej-Szmaj można dostrzec podobieństwo: definicje prasy są generalizowane, zaś dotyczące periodyku – konkretyzowane.

Pięćdziesięciotomowy „Praktyczny słownik współczesnej polszczyzny” pod redakcją Haliny Zgółkowej publikowany w latach 1994-2005 zawiera współczesny zasób leksykalny występujący w języku polskim i jego charakter jest „służebny, podręczny, przydatny i kształcący” – co zaznaczono we wprowadzeniu. Definicyjne określenia wyrazów sankcjonują dotychczasowe ustalenia, co dodatkowo stwarza możliwość porównywalności znaczeń. We wspomnianym słowniku wyraz „prasa” oznacza „ogół wydawnictw (czasopisma, dzienniki itp.) drukowanych periodycznie, w określonym czasie, na danym terenie, rozpowszechnianych publicznie, opisujących i komentujących rzeczywistość”, zaś „czasopismo” – „pismo redagowane kolegialnie, najczęściej przez zespół dziennikarzy, wydawane okresowo, w pewnych stałych terminach (np. co tydzień, co dwa tygodnie, co miesiąc, co kwartał, co pół roku).

 Bibliografia:

Lewinówna Z., Linde Samuel Bogumił, [w:] Literatura Polska, t. 1, s. 569.

Linde S.B., Słownik języka polskiego, t.1.4, Lwów 1848, reprint Warszawa 1995

Piprek J., Ippoldt J., Kachla T. [i in.], Wielki słownik polski-niemiecki. P-Ż, G. Koziełek (red.), Warszawa 1977, t. 2, s. 208(Presse)

Schwarz C.M., Seaton M.A., Fisiak J.,   Praktyczny słownik angielsko-polski, polsko-angielski, Warszawa 2002, s. 431(Press), s. 781(prasa)

Sierotwiński S., Słownik terminów literackich, Wrocław 1970, s. 63(Czasopismo)

Słownik francusko-polski, polsko-francuski plus gramatyka, Słobodska M. (oprac.), E. Piotrkiewicz-Karmowska, G. Kamińska (red.), Warszawa 2002, s. 397(la presse), s. 739(prasa)

Słownik języka polskiego, W. Doroszewski (red.), Warszawa 1964, t. 1, s. 1109(Czasopismo);t. 6, s. 1418(Prasa)

Słownik łacińsko-polski, K. Kumaniecki (oprac.), Warszawa 1973, s. 392

Słownik wyrazów obcych, I. Kamińska-Szmaj (red.), Wrocław 2005, s. 632(prasa); s. 599(czasopismo)

Zgółkowa H., Praktyczny słownik, Poznań, t. 1, s. IX; t. 7, s. 402; t. 32, s. 258.