Autorzy hasła „ewangelickie czasopisma” w Encyklopedii katolickiej, ks. W. Gastpary i Maria Kunowska-Porębna,
uważają, że są to „periodyki wydawane dla duchowieństwa i wiernych Kościołów
ewangelickich (ewangelicko-augsburskiego i ewangelicko-reformowanego) przez
instytucje kościelne i zborowe w celach informacyjnych, duszpasterskich,
oświatowych i wychowawczych”[1];
podają również w zarysie historię prasy obu Kościołów począwszy od pierwszych
inicjatyw wydawniczych w XVII w. do II połowy XX w. oraz ich problematykę.
O religijnym charakterze czasopisma decyduje rodzaj stosowanego
nazewnictwa w tytule i treści oraz instytucja sprawcza i adresat. Obecny
podrozdział koncentruje się wokół zagadnień związanych z czasopiśmiennictwem sensu stricto ewangelickim, to jest
luterańskim. Do końca XX w. jedynie Encyklopedia
katolicka zamieściła krótką definicję czasopisma ewangelickiego wraz z
historią[2].
Dla dalszej refleksji nad terminologią ważne jest zwrócenie uwagi na
miejsce Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP, jego mniejszościowy, diasporyczny charakter, osobowość prawną
regulowaną wewnętrznie przez Zasadnicze Prawo Wewnętrzne[3] i
zewnętrznie – ustawą pomiędzy Kościołem a Państwem[4].
Władzą ustawodawczą jest Synod Kościoła, a wykonawczą Konsystorz, a na czele
Kościoła stoi biskup. Terytorium kraju podzielone jest na 6 diecezji z
biskupami diecezjalnymi na czele, przy czym ich jednostką administracyjną jest
parafia. W ramach Kościoła działają organizacje, stowarzyszenia i instytucje
kościelne, których działalność regulują m.in. statuty.[5] Ewangelicka
prasa jest ważnym czynnikiem organizacyjno-ideowym integrującym wyznawców
rozproszonych wśród większości religijnej, która wspomaga działanie
ewangelizacyjno-misyjne oraz diakonijne Kościoła. W zależności od instytucji
sprawczej posiada zasięg ogólnokrajowy, diecezjalny, parafialny, uwarunkowany
działalnością właściwych jej agend kościelnych.
Zjawisko czasopiśmiennictwa
ewangelickiego zrodziło się w obrębie Kościoła ewangelickiego w Polsce już w XIX wieku w wyniku
przemian historycznych, ogólnospołecznych, rozwoju techniki (Ks. Otto i "Zwiastun Ewangeliczny"). Inicjatorami byli
i są duchowni oraz osoby świeckie. Wzmożony ruch na tym polu odnotowano po 1989
roku, tj. w wyniku transformacji ustrojowej. Czasopisma te przekazywały
odbiorcom wyznania ewangelickiego (i nie tylko) treści konfesyjne, historyczne,
informacyjne. Ze względu na taką zawartość prasę ewangelicką należy zaliczyć do
grupy czasopism wyznaniowych.
Prasa ewangelicka to określenie ogólne, obejmujące całościowo
czasopisma redagowane i wydawane przez KEA z uwzględnieniem wszystkich agend
kościelnych (Wydawnictwo „Augustyna”, PTEw, SKiK, CME, urzędy diecezjalne,
parafialne i in.). Czasopisma te to grupa wydawnictw ciągłych o szerokim
spektrum tematycznym, których profil jest uzależniony z jednej strony od zasad
konfesyjnych, a z drugiej strony od potrzeb religijnych wyznawców,
uwzględniających aktualne warunki życia społecznego, politycznego,
kulturalnego.
Czasopisma ewangelickie to także zespół publikacji cyklicznych,
przeznaczonych dla określonych wyznaniem czytelników, co zaznacza się w tytule
lub podtytule, artykułach programowych i konfesyjnych, sposobie ujęcia myśli,
strukturze, grafice, słownictwie, a które zakładają
również wywołanie zmiany postawy życiowej u odbiorcy.
Zasadniczymi cechami ewangelickich wydawnictw periodycznych
różnicującymi je z podobnymi wydawanymi przez pozostałe Kościoły są:
(1)
częstotliwość ukazywania się (dwutygodnik, miesięcznik, dwumiesięcznik,
kwartalnik, rocznik),
(2) charakter czasopisma (społeczno-religijny, luterański),
(3) ogólnodostępność dla wyznawców KEA i osób zainteresowanych,
(4)
niekomercyjność,
(5) zaangażowanie ekumeniczne;
(6) brak zaangażowania
politycznego, ale akcentowanie patriotyzmu lokalnego i ogólnonarodowego,
(7)
niezależność (współpracuje ze wszystkimi agendami kościelnymi i pozakościelnymi
działającymi na terenie objętym zainteresowaniem danego czasopisma).
Z uwagi na to, iż w Polsce przeważa wyznanie rzymskokatolickie i prasa
tego Kościoła jest najliczniej reprezentowana, zdefiniowanie cech prasy
ewangelickiej jest ważne i pozwala wyodrębnić omawianą grupę z ogółu środków
masowego przekazu oraz traktowanie jej jako pełnowartościowego narzędzia
komunikacji społecznej Kościoła. Wyróżnienie to ma również znaczenie
praktyczne, pozwala wskazanemu Kościołowi realizować misyjno-ewangelizacyjne
zadania, co ma szczególne znaczenie w sytuacji rozproszenia terytorialnego
wyznawców. Podkreślić należy rolę słowa drukowanego jako jeden ze sposobów realizacji
posłannictwa w społeczeństwie. Prasa ewangelicka na przestrzeni dziejów przechodziła liczne
przeobrażenia. Sytuacja społeczno-polityczna po 1989 r. nałożyła na prasę
mniejszości wyznaniowej szczególną odpowiedzialność wobec odbiorców, co widoczne
jest na przykładzie „Zwiastuna Ewangelickiego”. Twórcze uczestniczenie w
przemianach decyduje o atrakcyjności i randze pisma, co wymaga od redaktorów
zaangażowania, ciągłego osobistego rozwoju oraz doskonalenia warsztatu pracy.
[1] W.
Gastpary, M. Kunowska-Porębna, Ewangelickie
czasopisma, EK, t. 4, szp. 1389.
[2] W. Gastpary, M.
Kunowska-Porębna, Ewangelickie…, dz.
cyt., szp. 1389.
[3] Zbiór przepisów prawnych Kościoła
Ewangelicko-Augsburskiego w RP. Bielsko-Biała 2000 ze zmianami.
[4] Ustawa z dnia 13 maja 1994 r. o stosunku
Państwa do Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP, Dz. U. 1994, nr 73,
poz. 323 ze zmianami.
[5] Zob.:
J. Szarek, J. Gross, Struktura oraz życie
współczesne Kościoła, [w:] Świadectwo
wiary i życia. Kościół luterański w Polsce wczoraj i dziś, J. Below, M.
Legendź (red.) Bielsko-Biała 2004, s. 8-31.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz