Błogosławionego przeżywania świąt Bożego Narodzenia

 

Księgi wyznaniowe luteranizmu o Marii Pannie

       Podstawą nauki Kościoła Ewangelicko-Luterańskiego jest Pismo Święte, które jest uznane za miarodajną normę nauki kościelnej tzw. norma normans. Księgi wyznaniowe będące wykładem Pisma Świętego to tzw. norma normata czyli norma nauki oparta na kryterium Biblii.[1] Dlatego Luter nie stworzył żadnej odrębnej nauki o Marii, matce Pana Jezusa. Patrzył na Marię z punktu widzenia ziemskiego i zawsze w łączności z Chrystusem. Atrybuty Chrystusa nie przechodziły na Marię. 

Marcin Luter uważał, że „być Matką Bożą jest przywilejem wielkim, tak zaszczytnym, że przekracza wszelkie zrozumienie”. Nazywał ją „Mutter Gottes” – „Matką Bożą”, którą Bóg obdarzył łaską bycia matką Zbawiciela bez żadnej jej zasługi. Luter odrzucił naukę o Marii jako jedynej rodzicielce Chrystusa jako niezgodną z Biblią. W wyjaśnieniu do II artykułu wiary powiedział: „Wierzę, że Jezus Chrystus, prawdziwy Bóg, z Ojca w wieczności zrodzony i zarazem prawdziwy człowiek z Marii Panny narodzony, jest moim Panem”[2]

Maria w Księgach wyznaniowych Kościoła E-A:

Wyznanie Augsburskie, art. 21: „O oddawaniu czci świętym”:

„Świętych można stawiać jako wzór do naśladowania ich wiary i dobrych uczynków, zależnie od powołania, (…), Pismo Święte nie uczy, abyśmy wzywali świętych lub ubiegali się o ich pomoc, jedynego bowiem Chrystusa stawia przed nami jako pośrednika, przebłaganie, najwyższego kapłana i orędownika (…)”[3]

Artykuły szmalkaldzkie w części I „O najważniejszych artykułach Bożego Majestatu” jest powiedziane, że „Syn stał się człowiekiem w ten sposób, iż poczęty został z Ducha Świętego bez przyczynienia się mężczyzny i narodził się z Marii, czystej, świętej, zawsze dziewicy.”[4] W części II „O wzywaniu świętych” Luter pisze: „Wzywanie świętych jest częścią nadużyć (…). Wszystko jest nam lepiej i pewniej podane w Chrystusie, tak iż nie potrzebujemy wzywania świętych, a chociażby nawet była to rzecz cenna, jednak to jest rzeczą bardzo zgubną”[5].

Część I Formuła zgody – Epitome – art. 8 zatytułowanym „O osobie Chrystusa”, wiersz 12 podaje, że: „wierzymy, nauczamy i wyznajemy, że Panna Maria poczęła i urodziła nie tylko zwykłego człowieka, ale prawdziwego Syna Bożego i dlatego słusznie jest nazwana  matką Bożą, i rzeczywiście nią jest.”[6]

Część II Formuły zgody  - Solida declaratio – w art. 8, „O osobie Chrystusa”, wiersz 24 podaje: „Dla tej personalnej unii i wspólnoty natur Maria, błogosławiona dziewica, urodziła nie tylko zwykłego człowieka, ale takiego człowieka, który jest prawdziwym Synem Najwyższego Boga, jak to archanioł Gabriel zwiastował. Ten Syn Boży ukazał swój Boski majestat także w łonie matki, gdyż narodził się z niepokalanej dziewicy. Dlatego jest ona w rzeczywistości teotokos, rodzicielką Boga, pozostająca jednak dziewicą”[7].

 

Przypisy:

[1] De Scriptura Sacra – O Piśmie Świętym, W: H.G. Poehlmann, Kompendium dogmatyki ewangelickiej, Tłum. Karol Karski, wersja elektroniczna według maszynopisu zdeponowanego w Bibliotece Głównej ChAT, Warszawa 1997.

[2] M. Luter, Mały Katechizm, W: Księgi wyznaniowe Kościoła Luterańskiego. Bielsko-Biała 1999, s. 46

[3] Wyznanie augsburskie, W: Księgi wyznaniowe Kościoła Luterańskiego. Bielsko-Biała 1999, s. 149

[4] Artykuły szmalkaldzkie, W: Księgi wyznaniowe Kościoła Luterańskiego. Bielsko-Biała 1999, s. 337

[5] Tamże, s. 341

[6] Formuła zgody, W: Księgi wyznaniowe Kościoła Luterańskiego. Bielsko-Biała 1999, s. 416

[7] Tamże, s. 496

Czas Adwentu

Albowiem objawiła się łaska Boża, zbawienna dla wszystkich ludzi, nauczając nas, abyśmy wyrzekli się bezbożności i światowych pożądliwości i na tym doczesnym świecie wstrzemięźliwie, sprawiedliwie i pobożnie żyli, oczekując błogosławionej nadziei i objawienia chwały wielkiego Boga i Zbawiciela naszego, Chrystusa Jezusa.

(Tt 2,11-13)

    Łaską jest to, że możemy mówić o Chrystusie przychodzącym. Jego przyjście zmieniło diametralnie naszą sytuację. Przez Chrystusa zbliżyło się do nas zbawienie i ratunek dla grzesznego człowieka. Fakt ten stale przypominamy, szczególnie w okresie przedświątecznym.

Objawiła się łaska Boża, zbawienna dla wszystkich ludzi, nauczając nas ….

    Nadchodzący czas adwentowo-bożonarodzeniowy i noworoczny kumuluje w sobie nabożeństwa tygodniowe, niedzielne i świąteczne. Wielokrotnie odwiedzimy nasze świątynie, jesteśmy słuchaczami wygłaszanych tam kazań. Możemy również sięgnąć po postyllę czyli zbiór kazań wygłoszonych w niedziele i święta roku kościelnego. 

    W 3. Niedzielę w Adwencie, myśli nasze coraz bardziej koncentrują się na przeżywaniu nie tylko Adwentu, ale Świąt obchodzonych na pamiątkę narodzenia naszego Zbawiciela, Jezusa Chrystusa. 

  W naszym życiu duchowym historia wcielonego Syna Bożego odgrywa najważniejszą, pierwszorzędną rolę. Wydarzenia z życia Pana Jezusa wyznaczają rytm życia kościelnego, który wpisany jest w tzw. rok kościelny, który składa się 52 tygodni, niepokrywających się z kalendarzem świeckim. Rozpoczyna się od niedziel w Adwencie (4 niedziele).

    Rok kościelny zw. też liturgicznym porządkuje zwiastowanie kościelne i gwarantuje, że ludowi Bożemu zwiastowana jest cała Ewangelia Jezusa Chrystusa i o Jezusie Chrystusie. Bowiem w centrum roku kościelnego stoi Chrystus.

    Oto, co w ten adwentowo-godowy czas duchowni mieli do powiedzenia swoim wiernym:

Ks. Leopold Marcin Otto i jego postylla z 1892:

    „Co nam zwiastuje adwent Pański? (…) Oto kościół chrześcijański rozpoczyna rok każdy z pierwszą niedzielą adwentu, ponieważ zaś dzień pierwszy roku kościelnego rozpoczyna zarazem nową epokę życia chrześcijańskiego, przeto w szeregu niedziel i świąt jest jedną całością i jakby pojedynczym ogniwem owego wielkiego łańcucha łączącego ziemię z niebem (…)

„Dziwna lekkomyślność opanowała ludzi. Wszystkim się zajmują, o wszystko dopytują, wiadomości ze świata, nowiny polityczne lotem błyskawicy mają być donoszone, lecz to, co się zbawienia tyczy, co odkrywa tajemnice wieczności, co prowadzi w głębie królestwa Bożego – usuwają jak najtroskliwiej od siebie, lub, co na jedno wychodzi, okrywają śmiesznością, nazywają marzeniem, powiadają, że głupstwem jest myśleć o rzeczach podobnych. (…) Naigrywania ludzkie są kamieniami, którymi bezbożni rzucają w niebo, ale które spadając, na ich własne głowy spadają. (…)Ja, jako pasterz, jako sługa Ukrzyżowanego, o świętej prawdzie biblijnej świadczyć winienem i na słowie Bożym opierając się, słowu temu wierny, powiadam: Syn Człowieczy idzie, Syn Człowieczy przyjdzie, a wy synowie ludzcy, jakże Go przyjmiecie?”

W kazaniu na 2. Niedzielę Adwentu zwiastuje:

    „Syn Człowieczy idzie, - idzie do nas z niebios, idzie od Ojca, którego jest jednorodzonym, idzie do nas, ludzi z prochu ziemi stworzonych. Po co idzie? Oto, aby zdeptać głowę węża i zwyciężyć przyczynę grzechu, tj. śmierć. (…) Idzie Syn Człowieczy już dziewiętnaście wieków (…).

Kazanie kończy zawołaniem: „Czuwajcie! Dzień sądu i w nim Sędzia żywych i umarłych przyjdzie z nagła (…). Amen.

    A teraz krótkie spojrzenie na współczesną postyllografię. Zwiastowanie zostało takie samo, może tylko dobór słów, styl wypowiedzi jest trochę inny.

    Ks. prof. Manfred Uglorz w swoim dorobku ma kilka zbiorów kazań i rozważań. W listopadzie 2019 parafia ewangelicka w Jaworzu wydała kazania na drugi rząd perykop. Zbiór zatytułowany „Jesteśmy zgromadzeni przed Bogiem, aby wysłuchać tego, co nakazał Pan”.

    Kazanie na 1. Niedzielę Adwentu autor zatytułował „Noc przeminęła, a dzień się przybliżył”

    W pierwszym akapicie informuje czytelnika:

„Nadszedł Adwent – Czas wspominania i oczekiwania na spełnienie się zbawczej obietnicy, a więc czas nadziei w beznadziejności dnia powszedniego, światłości w mrokach grzechu, radości w smutku, codziennej, ciężkiej walki o zachowanie rozsypującej się egzystencji.

Nadszedł Adwent, każdego roku przypominający nam, że „noc przeminęła a dzień się przybliżył” i ciągle napominający nas: „odrzućmy uczynki ciemności, a obleczmy się w zbroję światłości”. (…)

„Noc przeminęła”. Jaka noc przeminęła? Czy przeminęła ta ostatnia noc naszego spoczynku, noc, która odeszła do historii, dla jednych bezsenna, dla innych pełna trwogi, a jeszcze dla innych noc grzesznych uciech, niesprawiedliwości i rozboju? (…)

„… dzień się przybliżył”. Jaki dzień się przybliżył? Czy przybliżył się i nadszedł dzień dzisiejszy, pierwszej niedzieli adwentowej. (…)

Czas Adwentu jest nam dany, aby każdy zastanowił się nas swoim życiem i postawił sobie pytanie: Czy w moim życiu dzień się już przybliżył? Czy zostało nade mną wypowiedziane słowo z krzyża Golgoty: „Wykonało się”? Czy na moją ścieżkę życia padają promienie światłości dnia zbawienia? (…)

Modlitwa z kazania ks. Otto:

„O Panie, Panie wielki i wszechmogący, otwórz uszy, porusz serca, bo bez Twojej pomocy, uszy zamknięte, serca kamienne nie przyjmują słowa Twojego. Jezu Chryste zmiłuj się nad nami. Amen.

Śpiewnik Ewangelicki 29,1:

Z powagą przygotujcie, o ludzie, serca swe

i godnie oczekujcie: Pan w nich zamieszkać chce;

Zbawiciel pełen łask, nasz Wódz niezwyciężony,

przez Boga przeznaczony, chce znów odwiedzić nas.

O gatunkach dziennikarskich

Przeglądając dwutygodnik „Zwiastun Ewangelicki” w różnych okresach ukazywania się można dostrzec, że autorzy tekstów korzystali z całej gamy gatunków literackich i dziennikarskich. Wiedzy konkretnej na ten temat dostarcza pogłębiona analiza prasoznawcza wspomnianego periodyku. Podkreślić należy iż, gatunki literackie oprócz literaturoznawstwa, wykorzystuje również biblistyka, homiletyka, liturgika, retoryka, oraz prasoznawstwo, i in.

Ogólnie o gatunkach mowy

Maria Wojtak w publikacji dotyczącej genologii dziennikarskiej poszerza zakres pojęcia gatunku, wprowadzając termin gatunki mowy, który pozwala na wielowymiarową interpretację pojęć. Traktuje ona, że gatunek jako wzorzec organizacji tekstu który, typologicznie uwzględnia konstrukcję tekstu, intencje nadawcy wobec odbiorcy, temat, wyznaczniki stylistyczne. Oznacza to, że wypowiedzi prasowe zamieszczane na łamach czasopisma podporządkowane są ogólnym zasadom panującym w genologii (nauka zajmująca się badaniem rodzajów i gatunków powstałych z form literatury pięknej).

Rodzaje dziennikarskie

Michał Szulczewski w latach 60. XX w. wyróżnił dwa rodzaje dziennikarskie (informacja i publicystyka), a w ich obrębie poszczególne gatunki. Uważał też, że informacja dziennikarska podąża za faktami i stwarza odbiorcy możliwość pośredniego uczestniczenia w wydarzeniach (funkcja powiadamiania), a publicystyka jest rozumieniem i reagowaniem na te fakty (funkcja interpretacyjna i perswazji).

Kazimierz Wolny-Zmorzyński i Andrzej Kaliszewski twierdzą, że gatunki dziennikarskie powinny być komunikatywne, a pojawienie się nowych mediów dopuszcza zmiany i powstawanie podgatunków w obrębie tradycyjnych gatunków. Podają też definicję „rodzaju informacyjnego” i „publicystycznego”.

Rodzaj informacyjny publicznie informuje o aktualnych wydarzeniach bez subiektywnego wartościowania, jego zadaniem jest poszerzenie wiedzy o rzeczywistości. Podmiot ukryty, bezstronny, język przejrzysty. Rodzaj publicystyczny publicznie informuje o ważnych społecznie wydarzeniach, połączony z interpretacją rzeczywistości, wyjaśnianiem, oceną, prognozowaniem na podstawie faktów. Podmiot widzialny i słyszalny. Istotą jest problematyzowanie i pogłębianie wiedzy o rzeczywistości

Dopuszczają oni stosowanie środków artystycznych takich, jak w tekstach literackich na poziomie nie zaciemniającym treści.

      Lidia Pokrzycka uzupełnia powyższy pakiet takimi cechami, jak: „bliska odbiorcy geograficznie i kulturowo, wpływająca na życie odbiorców, odpowiadająca ich oczekiwaniom, konkretna (data, nazwiska), oparta na wiarygodnych źródłach, wzbogacająca i uatrakcyjniająca tematykę”.

Systematyka rodzajów dziennikarskich

Wymienieni wyżej badacze opracowali systematykę rodzajów dziennikarskich w obrębie której, wyróżnili gatunki dziennikarskie. Wskazali też możliwość wzajemnego ich przenikania się korzystną dla odbiorcy, który dzięki temu może wyobrazić sobie przedstawianą rzeczywistość uzupełnioną o obrazy.

Podział rodzajów dziennikarskich według K. Wolny-Zmorzyńskiego i A. Kaliszewskiego jest następujący:

A. Rodzaje informacyjne:

(1) wzmianka (flesz, news),
      (2) notatka (informacja, infotainment),
      (3) infografia,
      (4) infografika,
      (5) zapowiedź,
      (6) sprawozdanie,
      (7) raport,
      (8) korespondencja,
      (9) życiorys (sylwetka, postać, główka),
      (10) przegląd prasy,
      (11) reportaż fabularny,
      (12) fotoreportaż (pictorial).

B. Rodzaje publicystyczne:

(1) artykuł,
      (2) artykuł wstępny,
      (3) reportaż problemowy,
      (4) felieton,
      (5) komentarz,
      (6) recenzja,
      (7) esej,
      (8) dziennik,
      (9) powieść w odcinkach,
      (10) nekrolog.

C. Rodzaje informacyjno-publicystyczne:

(1) wywiad
      (2) debata,
      (3) list do redakcji,
      (4) odpowiedź na list do redakcji.

Podział gatunków dziennikarskich wg Ryszarda Kowalczyka:

A. Gatunki dziennikarskie, w których dominuje informacja:

(1) wzmianka (flesz, news),
      (2) notatka,
      (3) sprawozdanie,
      (4) życiorys,
      (5) sylwetka,
      (6) kronika wydarzeń (kalendarium),
      (7) przegląd prasy, 
      (8) wywiad,
      (9) sonda dziennikarska,
      (10) ankieta.

B. Gatunki dziennikarskie, w których dominuje publicystyka:

(1) komentarz,
      (2) artykuł publicystyczny,
      (3) recenzja,
      (4) esej,
      (5) felieton,
      (6) szkic popularnonaukowy,
      (7) rys biograficzny
      (8) reportaż.

Wzorzec gatunkowy

Podane wyżej odmiany gatunkowe są identyfikowane za pomocą zewnętrznych wyznaczników, które pozwalają odróżnić gatunki między sobą. Zespół czynników tworzących schemat gatunku obejmuje strukturę wypowiedzi, przesłanie, tematykę, szatę stylistyczną i przez Marię Wojtak określany jest jako wzorzec gatunkowy wewnętrznie zróżnicowany tak, jak różne są gatunki.

Wzorzec kanoniczny

Gatunki informacyjne, jak wzmianka, notatka i wiadomość wykształciły tzw. wzorzec kanoniczny, tj. zestaw zasad, który pod względem formalnym określa zawartość wypowiedzi tekstowej (liczba i kształt części oraz występujące między nimi relacje kompozycyjne). Przykładem jest sprawozdawcze lub oceniające ujęcie tematu, cel wypowiedzi powiadamiający lub przekonujący do czegoś. Przykładowo: felieton, reportaż, komentarz to gatunki o elastycznych wzorcach, w których dopuszczalne jest opuszczanie, wymiana, uzupełnianie utartego schematu. Gatunki dziennikarskie podlegają pewnym zasadom, które następnie umożliwiają analizę wypowiedzi i ewentualną jej modyfikację.

Struktura zewnętrzna tekstu

W literaturze prasoznawczej dla określenia struktury zewnętrznej finalnego produktu tekstowego używa się określenia „rama tekstowa”, której poszczególne składniki ze względu na formę, funkcję i kompozycję określane są mianem segmentów i w obrębie wypowiedzi tworzą typowe dla danego gatunku układy segmentów, przy czym każdy segment posiada oddzielne określenie.

Wstępnym składnikiem ramy tekstowej jest tytuł lub nagłówek, który służy prezentacji tekstu głównego, informuje o jego temacie. Jeśli przyjmie postać rozbudowaną, wieloskładnikową, wtedy mowa jest o nagłówku, który maksymalnie może składać się z nadtytułu, tytułu głównego, podtytułu.

W rozbudowanych wypowiedziach pierwszy akapit nazywany jest lidem lub główką, wyróżnia się go zwykle odmienną czcionką, może przyjąć charakter streszczający, komentujący, hasłowy, pytający lub lid-cytat. Znajduje zastosowanie m.in. w wiadomościach, wywiadach, reportażach, jego celem jest zwrócenie uwagi czytelnika na treść. Główny segment wypowiedzi, trzon to tzw. korpus, który we wzmiance jest jednoakapitowy, w pozostałych gatunkach może być wieloakapitowy.

Elementem graficznego eksponowania treści wypowiedzi prasowej w formie cytatów są tzw. wyimki tekstowe, drukowane w ramkach (aplach), bądź wyróżnione inną czcionką. Czytelnik zapoznaje się z nimi przed rozpoczęciem czytania tekstu właściwego. Ich zadaniem jest eksponowanie najważniejszego tematu, reklama.

Bibliografia:

Gatunek, Praktyczny słownik, t. 12, s. 171.

Kowalczyk R., Prasa lokalna w systemie komunikowania społecznego, Poznań 2003.
Pokrzycka L., Prasa ogólnoinformacyjna w regionie lubelskim po 1989 roku, Lublin 2009.

Bernacka A. Smaza M., Słownik wyrazów obcych, synonimów, frazeologiczny, Warszawa 2010.

Bernacki M., Jaworski S., Słownik gatunków literackich, Bielsko-Biała 1999.

Wojtak M., Analiza gatunków prasowych, Lublin 2010.

Wojtak M., Gatunki prasowe, Lublin 2004.

Wolny-Zmorzyński K., Kaliszewski A., Furman W., Gatunki dziennikarskie – teoria praktyka język, Warszawa 2009

 

W ogrodzie wielobarwnej Jesieni...

Liście jesienne leżą po brzegach dróg,

mieniąc się jedną połową tęczy. 
Wyglądają jak rozsypane róże wszelkich barw.

(Maria Jasnorzewska Pawlikowska)

Jak nie kochać jesieni, jej barw purpurowych,
Szarych, żółtych, czerwonych, srebrnych,    szczerozłotych.
Gdy białą mgłą otuli zachodzący księżyc,
Kojąc w twym słabym sercu, codzienne zgryzoty.

(Tadeusz Wywrocki)

Jesień mnie cieniem zwiędłych drzew dotyka,

Słońce rozpływa się gasnącym złotem.

Pierścień dni moich z wolna się zamyka,

Czas mnie otoczył zwartym żywopłotem

(Leopold Staff)

Spróbuj pokochać jesień

z niesamowitymi urokami

Spójrz ile piękna niesie

obdarzając cię nowymi dniami.

(Tadeusz Karasiewicz)

Cele i zadania prasy ewangelickiej

Słowa Jezusa Chrystusa: „Idąc na cały świat, głoście Ewangelię wszystkiemu stworzeniu” (Mk 16,15) – Kościół chrześcijański postrzega jako cel strategiczny swego istnienia, działania misyjnego i duszpasterskiego. Proklamując Dobrą Nowinę o zbawieniu w Jezusie Chrystusie, Kościół wskazuje człowiekowi właściwą drogę życia zgodną z Bożymi nakazami. We wczesnym chrześcijaństwie realizacja posłannictwa następowała głównie przez słowo mówione, które w pewnym momencie dziejowym zostało uzupełnione kolejno przez rękopiśmienne, drukowane, obecnie elektroniczne, co stopniowo zwielokrotniało możliwość przekazywania prawd wiary i nauki Kościoła szerokiemu gronu odbiorców. Pierwsze gazety i czasopisma powstawały w XIX wieku jako wynik złożonego procesu, w wyniku którego został założony „Zwiastun Ewangeliczny” przez ks. Leopolda Otto. Kolejny zwrot w dziedzinie mediów nastąpił na przełomie XX/XXI wieku, kiedy rozpowszechnił się Internet. propagujący cyfrowe wersje drukowanych czasopism.[1]

Eksperci UNESCO skupieni w Komisji ds. Polityki i Planowania w zakresie komunikowania przedstawili następującą listę zadań prasy:

(1) informowanie, w którym informacja jest czytelna i użyteczna dla odbiorcy,
(2) socjalizowanie i integrowanie – tworzy warunki do uczestnictwa z życiu społecznym,
(3) zachowanie tradycji, wartości kulturalnych, stosowanie innowacji,
(4) funkcje kulturalne, rekreacyjne i rozrywkowe,
(5) pośredniczenie między państwem a społeczeństwem i odwrotnie,
(6) upowszechnianie wiedzy i kształtowanie systemu wartości,
(7) zaangażowanie w życie społeczno-gospodarcze,
(8) zadania logistyczne[2].

Wymienione wyżej zadania odnoszą się do prasy w sensie ogólnym, tzn. dotyczą wszystkich jej kategorii niezależnie od instytucji sprawczej i odbiorcy.

Zadania Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego skupiają się w trzech płaszczyznach życia kościelnego (duszpasterska, diakonijna, ewangelizacyjno-misyjna), co wynika ze struktury, organizacji oraz form obecności Kościoła w życiu społecznym.

Płaszczyzna duszpasterska. Przez duszpasterstwo Kościół ewangelicki określa zorganizowaną działalność, której celem jest troska o odnowę życia chrześcijańskiego i zbawienie wiernych. Do podstawowych form pracy duszpasterskiej należy zwiastowanie Słowa Bożego, sprawowanie i udzielanie Sakramentów, nauczanie katechetyczne, praca misyjna i charytatywna, rozmowy duszpasterskie, działania ekumeniczne, itd. W jej obrębie wyróżniono również duszpasterstwa środowiskowe, obejmujące służby specjalne (wojsko, policja, pożarnictwo, szpital, więzienie itd.), duszpasterstwo rodzin, dzieci, młodzieży, dorosłych, chorych i niepełnosprawnych i in. Coraz większą rolę odgrywa też duszpasterstwo indywidualne.[3]

Płaszczyzna diakonijna. Diakonia stanowi formę działania Kościoła realizowaną poprzez służbę skierowaną do wszystkich ludzi potrzebujących pomocy, która angażuje się we współpracę z różnymi instytucjami na szczeblu krajowym, międzynarodowym i ekumenicznym. Służba diakonijna działa sprawnie tylko wówczas, gdy jest działalnością zorganizowaną administracyjnie i organizacyjnie. Do jej zadań należy:

(1) rozpoznawanie potrzeb,
       (2) wspieranie działalności charytatywnej diecezji i parafii,
       (3) realizacja programów i różnych akcji,
       (4) opracowywanie projektów,
       (5) organizowanie współpracy z organizacjami i instytucjami społecznymi i państwowymi,
          fundacjami,
       (6) prowadzenie szkoleń wolontariuszy i współpracowników[4].

Płaszczyzna ewangelizacyjno-misyjna. Prowadzona przez Kościół misja wewnętrzna i zewnętrzna realizowana jest za pomocą różnych form duszpasterskich, jak: organizowane spotkań, konferencji, akcji ewangelizacyjnych, katechizacji, nabożeństw ekumenicznych, działań charytatywnych, na rzecz kultury i środowiska społecznego, jak również szkolenie i promowanie wolontariatu, prowadzenie działalności wydawniczej i medialnej na terenie Polski w ramach Kościoła ewangelickiego. Działania prowadzone przez CME przyjęły formę szkoły biblijnej, duszpasterstw małżeństw, kobiet, dzieci i godzin biblijnych[5].

Analiza związków i zależności pomiędzy wskazanymi wyżej płaszczyznami pozwala wnioskować o zadaniach stawianych przez Kościół wobec prasy, sposobach działania redakcji i jej miejscu w ogólnym układzie współzależności zadaniowych i organizacyjnych Kościoła. Typologia prasy ewangelickiej wskazuje istnienie różnorodnych podmiotów kościelnych zajmujących się wydawaniem prasy w wersji drukowanej i/lub elektronicznej (Wydawnictwo „Augustana”, CME, Diakonia, PTE, SKiK, diecezja, parafia, fundacja). Realizacja wytyczonych wspólnie celów strategicznych i zadań jest możliwa tylko wówczas, gdy jest zagwarantowany dostęp do informacji z różnych źródeł, istnieje możliwość ich publikowania oraz komentowania, w gromadzeniu materiałów do publikacji uczestniczy zespół osób. Media kościelne wykorzystują zasadę, według której każdy ewangelik ma wolny dostęp do czasopism wydawanych przez Kościół, którego jest członkiem. Za całokształt działań odpowiedzialny jest jednak zespół redakcyjny czasopisma z redaktorem naczelnym.

Po 1989 r. rozwiązaniu uległy instytucje represji. Sejm przyjął ustawę o stosunku Państwa do Kościołów różnych wyznań. Przed czasopismami wyznaniowymi (i nie tylko) otworzyła się możliwość kształtowania nowego sposobu widzenia rzeczywistości, komentowania zjawisk społecznych (kościelnych). Nowy wizerunek prasy religijnej stworzył płaszczyznę umożliwiającą przezwyciężanie podziałów światopoglądowych oraz umocnił poczucie tożsamości wyznaniowej[6]. Media wyznaniowe współdziałają w budowaniu braterstwa pomiędzy ludźmi, wskazują wspólną dla wszystkich chrześcijan nadzieję zbawienia i życia wiecznego w Jezusie Chrystusie. Współczesnemu człowiekowi zagraża utrata pozytywnych wzorców, widoczna w kryzysie wartości, upadku moralnym oraz braku sensu i celu życia, dlatego zadaniem prasy kościelnej jest propagowanie zasad etycznych i moralnych opartych w Słowie Bożym oraz napiętnowanie negatywnych postaw (dyskryminacja, rasizm, nietolerancja religijna, niesprawiedliwość społeczna), przeciwdziałanie wszelkim patologiom społecznym. Pozytywne i negatywne zachowania człowieka jako jednostki i grupy społecznej są dla prasy wyznaniowej szczególnym polem oddziaływania religijnego, dlatego ewangelickie czasopisma zajmują pod tym względem szczególne miejsce. Przyjęty zakres zadań czyni prasę trybunem społeczności luterańskiej, żyjącej w diasporycznym rozproszeniu, pod wzrastającą presją Kościoła dominującego.

R. Kowalczyk zaproponował listę zdań prasy, w którą wpisują się luterańskie periodyki, Badacz podkreśla pozytywną rolę prasy na płaszczyźnie budowania tożsamości, podmiotowości i integracji społecznej[7].

Do zadań ewangelickich czasopism zalicza się:

(1) dostarczenie wiedzy konfesyjnej, użytecznych porad i wskazówek potrzebnych w codziennym życiu chrześcijanina (funkcja poznawcza);

(2) propagowanie chrześcijańskich wartości i wzorców postępowania zgodnych z nakazem Chrystusa (funkcja socjalizacyjna);

(3) przygotowanie młodych odbiorców do życia w Kościele i z Kościołem, dostarczanie dorosłym wiedzy wspomagającej i ukierunkowującej wychowanie dzieci i młodzieży, obiektywne zapoznawanie z toczącym się dialogiem ekumenicznym, poglądem Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego na problematykę ekumeniczną, (funkcja edukacyjna);

(4) odzwierciedlanie indywidualnych losów ludzkich, wskazanie możliwości wyjścia z trudnej sytuacji życiowej, daje poczucie wspólnoty z osobami podobnie przeżywającymi (funkcja    terapeutyczna i kompensacyjna);

(5) integrowanie środowiska ewangelickiego, wzmacnianie tożsamości wyznaniowej, dostarczenie wspólnych przeżyć, podejmowanie działań o charakterze ekumenicznym i budowanie wzajemnego porozumienia, koordynowanie rozproszonych, indywidualnych przedsięwzięć (funkcja społeczna);

(6) kształtowanie poglądów i opinii (funkcja opiniotwórcza);

(7) inspirowanie do życia w poczuciu wartości chrześcijańskich opartych na Słowie Bożym, pobudzanie do aktywności i zaangażowania w życie kościelne (funkcja motywacyjna);

(8) promowanie, wspieranie, prezentowanie na forum ogólnokościelnym lokalnych przedsięwzięć ewangelickich na rzecz kultury, umożliwienie osobom uzdolnionym publicznej prezentacji własnej twórczości, ukazywanie różnorodnych dóbr kultury (funkcja kulturalna);

(9) podawanie do publicznej wiadomości wydarzeń ogólnokościelnych, diecezjalnych i parafialnych, przekazywanie wiadomości urzędowych, oświadczeń, stanowisk i opinii władz Kościoła (funkcja informacyjna);

(10) dokumentowanie życia religijnego, społecznego oraz jego różnorodnych przejawów (funkcja dokumentacyjna);

(11) dostarczanie miejsca dla reklam, ogłoszeń (funkcja reklamowo-ogłoszeniowa);

(12) kształtowanie wśród odbiorców popytu na reklamowany towar i usługi (funkcja ekonomiczna).

Zadania czasopism ewangelickich sprzyjają rozpowszechnianiu pozytywnych wartości chrześcijańskich. Odczytane przez pryzmat transformacji, wytyczają prasie szczególne posłannictwo. Będąc wizualnym efektem tych przemian bez przeszkód mogą realizować swe zadania. Dostęp do informacji i możliwość ich kompletnego drukowania sprawia, że podawane wiadomości są prawdziwe, obiektywne, pomagają człowiekowi oderwać się od niewiedzy, uprzedzeń; zewnętrzna i wewnętrzna zawartość w sensie ogólnym i wyznaniowym oddziałuje na świadomość społeczną[8].

Fachowość i doświadczenie zawodowe redaktorów decyduje o kształcie i poczytności redagowanych pism. Dobra znajomość kręgu czytelniczego pisma, którym w przypadku Kościoła są jego wyznawcy i osoby zainteresowane, pozwala precyzyjnie określić preferowane treści, więź emocjonalną z wyznaniem, zajmowane miejsce w społeczności i potrzeby uczestnictwa w życiu religijnym. Umożliwia też porównanie opinii i poglądów, a przede wszystkim zabiega o dogmatyczny i eklezjalny wymiar zgodny z założeniami reprezentowanego Kościoła.

---

[1] M. Stapowicz, Cechy formalne czasopism internetowych w odniesieniu do analogicznych publikacji drukowanych, Warszawa 2000, s. 5-8.

[2] O mediach i języku, W. Pisarek (red.), Kraków 2007, s. 41.

[3] Opracowano na podstawie: www.luteranie.pl (2012.09.10).

[4] A. Godfrejów-Tarnogórska (oprac.), Diakonia Polska. Katalog 2009, D. Lukas (red.), Warszawa 2009.

[5] Opracowano na podstawie materiałów promocyjnych: Ludzie to Boża metoda wydawanych przez CME.

[6] M. Nieć, Komunikowanie społeczne…, dz. cyt.,   s. 240-250.

[7] R. Kowalczyk, Media lokalne w Polsce, Poznań 2008, t. 1, s. 379-389.

[8] W. Chorązki, Polskie media lokalne i sublokale 1989-1999, ZP 1999, nr 1/2, s. 59-63.

Typologia prasy ewangelickiej

 Istotnym problemem badawczym jest ustalenie ogółu ewangelickich tytułów prasowych funkcjonujących na terenie RP w XXI w., ponieważ Kościół Ewangelicko-Augsburski nie prowadzi ich rejestru, a po 1989 r. nastąpił wyraźny ilościowy rozwój prasy ewangelickiej. Dlatego też przeprowadzona poniższa klasyfikacja jest tylko próbą usystematyzowania ogółu ukazujących się tytułów oraz tych, które z pewnych przyczyn zaprzestano wydawać, a mogą służyć jako przykład. Analiza polskich publikacji prasoznawczych wskazuje istnienie szeregu kryteriów stosowanych w typologii prasy, opracowanych m.in. przez S. Dzikiego i Aleksandrę Garlicką[1].

Typologia prasy w ujęciu S. Dzikiego oznacza „systematyzujący zabieg, którego celem jest fizyczne wyodrębnienie (wyróżnienie) z ogólnej grupy wytworów drukowych szczegółowych podgrup (wydawnictw zwartych ciągłych, periodyków, czasopism specjalnych oraz czasopism treści ogólnej czyli prasy) i opisanie ich zewnętrznej struktury (poprzez porównywanie wyodrębnionych podgrup według ich cech) jako zjawiska widzianego przede wszystkim oczyma bibliografa”[2]. Podane kryteria podziału prasy wśród dziewięciu grup na ósmym miejscu wymieniają „prasę związków wyznaniowych”. W jej obrębie autor wyróżnia dwie podgrupy dotyczące prasy katolickiej zależnej i niezależnej od władzy kościelnej, prasę o orientacji ekumenicznej, prasę związków wyznaniowych o orientacji chrześcijańskiej (wszystkie Kościoły, w tym również Kościół Ewangelicko-Augsburski) i niechrześcijańskiej, oraz zrzeszeń religijnych (oprócz Kościoła rzymskokatolickiego, którą wcześniej potraktował oddzielnie)[3]. Autor opracował również zestaw trzynastu uniwersalnych kryteriów odnoszących się do prasy; są to:
    (1) status organizacyjno-instytucjonalny,
    (2) spełniane funkcje,
    (3) treść,
    (4) odbiorca,
    (5) zasięg,
    (6) częstotliwość,
    (7) nakład,
    (8) status prawny,
    (9) status ekonomiczny,
    (10) język,
    (11) format i objętość,
    (12) cena
    (13) sposób powielania[4].

Niemieckojęzyczna literatura przedmiotu podaje, iż prasa ewangelicka służy do ukierunkowanego wyznaniowo kształtowania poglądów, obejmuje wszystkie konfesyjno-kościelne czasopisma o wyraźnie ewangelickim charakterze. Na gruncie polskim brak publikacji zajmującej się omówieniem powyższego zagadnienia. Po raz pierwszy Gerhard Kauffmann i August Hinderer w Handbuch der evangelischen presse[5] w okresie międzywojennym opisali stan ewangelickiej prasy w Niemczech, jak również opracowali jej wewnątrzkościelną typologię. Focko Lüpsen, założyciel tygodnika „Unsere Kirche” i biuletynu informacyjnego „Evengelische Welt”, przedstawił w 1950 r. typologię istniejących wówczas periodyków, w której zastosował kryteria według zawartości publicystyczno-funkcyjnej prasy[6].

Typologia prasy ewangelickiej w Polsce na przełomie XX/XXI wieku przedstawia się następująco:

1. Czasopisma teologiczne i katechetyczne:

     ·   teologiczno-naukowe („Rocznik Teologiczny ChAT”, „Gdański Rocznik Ewangelicki”),

        ·   popularno-teologiczne („Studia Humanistyczno-Teologiczne”),

        ·   czasopisma dla duchowieństwa i katechetów („Teologia i Ambona”).

2.      Czasopisma urzędowe i informatory („BIK – Biuletyn Informacyjny Kościoła”, „SF – Serwis Faksowy KEA”),

3.      Czasopisma kościelne, tożsame z ich zasięgiem:

          ·   Ogólnopolskie, obejmują swym zasięgiem wszystkich wyznawców w danym kraju oraz poza jego granicami, o ile odbiorca posługuje się językiem polskim („Zwiastun Ewangelicki”, „Przegląd Ewangelicki”, „Kalendarz Ewangelicki”),
    ·   diecezjalne, dotyczą z reguły jednej diecezji, sporadycznie przekraczają jej granice („Ewangelik” – kwartalnik diecezjalny diecezji katowickiej, „Diaspora” – diecezja pomorsko-wielkopolska, „Rocznik Diecezjalny” – diecezja wrocławska),

        ·   międzyparafialne współwydawane przez kilka sąsiadujących ze sobą parafii ewangelickich („Luteranin” – parafia w Wiśle, Istebnej, Malince, Czarnem, Jaworniku, „Z życia i wiary­” – Jaworze, Jasienica i Świętoszówka, „Ewangelik Pszczyński” – Pszczyna i Studzionka, „Ewangelicki Przegląd Międzyparafialny” Katowice-Szopienice, Mysłowice, Lędziny, Hołdunów, Sosnowiec, „Głos Parafialny” – Ustroń, Bładnice, Dobka-Polana)
    ·   czasopisma parafialne, których zasięg ogranicza się do jednej parafii i jej filiałów („Wiadomości Wyższobramskie” – PEA w Cieszynie wraz z filiałami w Bażanowicach, Hażlachu, Marklowicach, Puńcowie), „Posłaniec” – Międzyrzecze, „Rybak” – Radom, „Nasza Gazetka” – Goleszów),
    ·   informatory parafialne („Ewangelik Opolski” – Opole, „Informator Parafialny” – Katowice, „Informator Parafialny” – Gliwice, Pyskowice).

4.    Czasopisma społeczno-kulturalne („Myśl Protestancka”, „Słowo i Myśl”),

5.    Czasopisma misji wewnętrznej („Warto”, obecnie tylko wersja elektroniczna),

6.    Czasopisma duszpasterstw środowiskowych („Wiara i Mundur”),

7.   Czasopisma dla dzieci i młodzieży („Przyjaciel Dzieci” dodatek do „Zwiastuna Ewangelickiego”, „F1 – pierwsza pomoc”),

8.    Czasopisma ekumeniczne („Studia i Dokumenty Ekumeniczne”).

W odniesieniu do typologii prasy ewangelickiej przydatne będą kryteria podane przez S. Dzikiego[7], które pozwalają porządkować klasyfikowany materiał prasowy ewangelików pod względem instytucjonalno-funkcjonalnym i treściowym uwzględniającym krąg odbiorców oraz zasięg, w którym na uwagę zasługują:

Kryteria spełnianych funkcji:

    · informacyjne („Luteranin”, „Z życia i wiary”­, „Ewangelik Pszczyński”, „Wiadomości Wyższobramskie”),

  ·   publicystyczno-informacyjne („Zwiastun Ewangelicki”),
  ·   publicystyczne („Przegląd Ewangelicki”),
  ·   społeczno-kulturalne („Myśl Protestancka”),
  ·   naukowe („Rocznik Teologiczny ChAT”, „Gdański Rocznik Ewangelicki”, „Studia Humanistyczno-Teologiczne”)

Zakres tematyczny:

    ·   teologiczno-naukowy („Rocznik Teologiczny ChAT”),
    ·   religijno-społeczny („Zwiastun Ewangelicki”),
    ·   społeczno-kulturalny („Myśl Protestancka”),
    ·   misyjno-ewangelizacyjny („Warto”),
    ·   ekumeniczny („Studia i Dokumenty Ekumeniczne”).

Częstotliwość ukazywania się:

  · dwutygodniki, tygodników pośród czasopism ewangelickich w Polsce nie zarejestrowano („Zwiastun Ewangelicki”),
     ·   miesięczniki („Wiadomości Wyższobramskie”),
     ·   dwumiesięczniki („Wiara i Mundur”)
  · kwartalniki („Ewangelik”, „Przegląd Ewangelicki”, „Nasza Gazetka”, „Głos Parafialny”, „Luteranin”, i in.),
     ·   półrocznik („Rocznik Teologiczny ChAT”),
     ·   roczniki („Kalendarz Ewangelicki”, „Gdański Rocznik Ewangelicki”, „Rocznik Diecezjalny”)
     ·   nieregularnie, kilka razy w roku („Ewangelik Pszczyński”)

Wydawca:

   ·   wydawnictwo powołane przez KEA (Wydawnictwo „Augustana” w Bielsku-Białej),
 · wydawnictwo parafialne (Wydawnictwo „Luteranin” w Wiśle, Wydawnictwo „Ewangelik Pszczyński” w Pszczynie)
    ·   stowarzyszenie (PTEw w Poznaniu – „Słowo i Myśl”),
    ·   fundacja (Fundacja Kultury Chrześcijańskiej w Katowicach – „Myśl Protestancka”),
    ·   instytucja kościelna (Instytut Matki Ewy w Katowicach – „Ewangelik”)
    ·   organizacja ekumeniczna (PRE – „Studia i Dokumenty Ekumeniczne”),
    ·   duszpasterstwo środowiskowe (EDW – „Wiara i Mundur”)

Dostępność:

    ·   ogólnodostępna, np. w Empiku („Warto”),
    ·   dostępna w prenumeracie („Zwiastun Ewangelicki”),
    ·   rozprowadzane przez kolporterów parafialnych („Wieści Wyższobramskie”, „Nasza Gazetka”),
  · kolportowana przez wydawcę do parafii lub indywidualnych odbiorców w kraju i za granicą, („Słowo i Myśl”, „Zwiastun Ewangelicki”)

   ·   dostępna tylko w Internecie ("Warto")

Wyróżnić należy jeszcze wskaźnik techniki druku (drukarnia, kserokopie), obecności na łamach wypowiedzi obrazowych (czarno-białe, kolorowe, czarno-biała ilustracja, kolorowa ilustracja, mieszane), statusu ekonomicznego (płatna, darmowa), które pełnią rolę poznawczą i są istotne w badaniach prasoznawczych, natomiast ze względów praktycznych istotne znaczenie typologiczne mają wskaźniki dotyczące funkcji, odbiorcy, zasięgu, częstotliwości, nakładu. W opinii S. Dzikiego wszystkie są jednakowo ważne i trudno przeprowadzić ich jednoznaczną hierarchizację[8].

 

---

[1] S. Dziki, Wstęp do typologii współczesnej prasy, Kraków 1989; Tenże, Próba skonstruowania schematu ogólnej typologii prasy, „Zeszyty Prasoznawcze” 1970, nr 4, s. 5-20; A. Garlicka, Terminologia polska stosowana w badaniach nad historią czasopiśmiennictwa, [w:] Metody i techniki badawcze w prasoznawstwie, Warszawa 1969, t. 1, s. 245-269.

[2] S. Dziki, Próba skonstruowania…, dz. cyt., s. 6.

[3] S. Dziki, Wstęp do typologii…, dz. cyt., s. 36-37.

[4] Tamże, s. 28-29.

[5] G. Kauffmann, A. Hinderer, Handbuch der evangelischen presse, Leipzig 1929.

[6] F. Lüpsen, Der Weg der kirchlichen Pressearbeit von 1933 bis 1950, Gütersloh, C. Bertelsmann, 1950.

[7] Zob.: S. Dziki, Wstęp do typologii…, dz. cyt., w różnych miejscach.

[8] Zob.: Tamże, s. 29.